ویروس‌ها دشمنان بشریت هستند. با زیرکی وارد سلول های بدن می شوند، کنترل DNA را به دست می گیرند و آن را برای تولید صدها ذره دیگر نظیر خودشان برنامه ریزی می کنند. به این ترتیب سلول های بیشتری را در اختیار می گیرند و هزاران هزار میکروب دیگر در بدن تولید می شود.
ویروس سرماخوردگی، یکی از شایع ترین ویروس های بیماریزاست که تنها در کشور انگلستان سالانه 80 میلیون سرماخوردگی عفونی به وجود می آورد. اگر با شروع فصل سرما شما هم آبریزش بینی دارید به این دلیل است که بدن از مرزهای اش در برابر این ویروس ها محافظت می کند. درواقع آنچه شما به عنوان سرماخوردگی می‌شناسید، واکنش بدن شما دربرابر ویروسهاست. شاید اگر ویروس را بهتر بشناسید می توانید به طور کل جلوی ورودش را بگیرید یا در همان مراحل اولیه نابودش کنید. باورتان نمی‌شود اما آخرین تحقیقات نشان می‌دهد ساده ترین راه مقابله با سرماخوردگی شستن منظم دست ها و گرم نگه داشتن بینی است.
کوچک اما قوی
روزانه همه ما با هزاران ویروس برخورد می کنیم که اندازه هرکدام ده هزارم میلی متر است. البته بسیاری از آنها نمی توانند بدن ما را عفونی کنند یا این که خیلی ساده بدون این که ما متوجه شویم توسط سیستم ایمنی بدن از بین می روند. اما عفونت هایی که به عنوان سرماخوردگی می شناسیم همان هایی هستند که به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی یا درگیر بودن آن با بیماری دیگری بدن نمی تواند آنها را از بین ببرد.
ویروس‌های عامل سرماخوردگی (یکی از مشهورترین آنها رینوویروس یا همان ویروس مشهورسرماخوردگی است، اما کوروناویروس و آدنو ویروس هم می‌توانند دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر کرده و علائم سرماخوردگی ایجاد کنند.) در بینی و گلوی ما تکثیر می شوند. مبارزه بدن با ویروس مهاجم، ما را بیمار می کند. ویروس های سرماخوردگی به سلول های گلو و بینی حمله می کنند و مدت 8 ساعت کامل به سلول های بینی می چسبند (معمولا راه ورودشان به بدن هم از طریق بینی است). همان جا تکثیر می شوند و به تدریج به سمت پشت گلو حرکت می کنند و در راه همه جا را تسخیر می کنند. در پاسخ به این حمله، سلول ها و گلوبول های سفید خون ماده شیمیایی را به نام «سایتوکین» تولید می کنند تا اثر مهاجمان را خنثی کنند. اما در اثر گردش خون همین مواد شیمیایی تولید شده در بدن، باعث، درد، تب، بی اشتهایی و خستگی می شوند. در همین زمان، سلول های بینی ترشحاتی به وجود می آورند که باعث عطسه و سرفه می شود تا ویروس ها را بشوید.
اگر می بینید که بعد از چند روز رنگ این ترشحات مایل به سبز شد به این دلیل است که بدن آنزیم هایی حاوی آهن (سبز رنگ) را برای شستشوی میکروب ها دفع می کند. محققان دانشگاه کالگری، ماه گذشته اعلام کردند که تحقیقاتشان نشان می‌دهد علائم سرماخوردگی در واقع واکنش فوق العاده سیستم ایمنی بدن به ویروسهاست. معمولا سیستم ایمنی سالم باید بتواند بدون ایجاد هیچ مشکلی رینوویروس ها را از بین ببرد، در غیر این صورت باید علت درست عمل نکردن سیستم ایمنی مشخص شود.
با آبریزش بینی چه کنیم؟
شاید از خودتان بپرسید، دانستن چرخه حیات این موجودات مهاجم چه کمکی می کند؟ نخست این که یادتان باشد ویروس ها نمی توانند بیرون از گلو و بینی ما زندگی کنند. تحقیقات نشان می دهد اگر آب بینی و گلوی کسی در اثر عطسه روی ما بریزد ویروس زیادی وارد بدن نمی شود. بلکه اکثر میکروب ها از طریق سطوحی که با آنها در تماسیم، دستگیره ها و ریموت کنترل تلوزیونی که افراد سرما خورده به آن دست زده اند منتقل می شود و البته می توانند مدت کوتاهی آنجا زنده بمانند زیرا ممکن است مقداری از ترشحات گلو و بینی روی دست وجود داشته باشد و بعد خودشان را به درون بدن برسانند.
پس اگر مقداری میکروب روی دست تان باشد خیلی راحت با مقداری آب گرم و صابون کاملا از بین می رود. شستن منظم دست ها در فصل زمستان خطر ابتلا به سرما خوردگی را چندین برابر کاهش می دهد. یادتان باشد دست تان را به چشم ها نمالید چون خیلی راحت از این طریق خودشان را به بینی می رسانند.
نکته مهم دیگر این است که بینی تان را گرم نگه دارید. گاهی ممکن است با مالیدن چشم ها ویروس های سرماخوردگی وارد بینی شوند. پروفسور ران اکنر مدیر مرکز سرماخوردگی های شایع دانشگاه کاردیف می‌گوید زمانی که اجزای داخلی بینی سرد باشند بسیار سریع تر و راحت تر عفونی می شوند. اگر مخاط بینی را گرم نگه دارید، بدن تان بسیار راحت تر با ویروس ها مقابله می کند. پس بینی تان را زیر شال گردن گرم تان مخفی کنید.
توصیه دیگر این است که استرس را از خودتان دور کنید. ویروس های سرماخوردگی بیشتر به این دلیل ما را بیمار می کنند که بدن مان منبع کافی برای مبارزه با آنها ندارد. البته شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد استرس روزانه می تواند سیستم ایمنی بدن را طوری ضعیف کند که بدن به راحتی سرما بخورد. مطالعات آزمایشگاهی روی ویروس های سرماخوردگی درون بینی نشان داده کسانی که سابقه استرس دارند بیشتر از بقیه دچار سرماخوردگی می شوند. این احتمال وجود دارد که استرس منجر به ترشح هورمون هایی شود که مقاومت بدن را در برابر عفونت کم می کند.
افسانه یا حقیقت؟
باورهای غلطی درباره سرماخوردگی وجود دارد که با حقایقی که محققان یافته‌اند منافات دارد. البته همه این باورها غلط نیستند.
-هرچقدر پیرتر می شوید کمتر سرما می خورید: حقیقت دارد. بچه مدرسه ای ها تقریبا در فصل زمستان 10 بار، بالغین 5 بار و بزرگ سالان بسیار کمتر سرما می خورند. هر چقدر سن بالاتر می رود سیستم ایمنی بدن نیاز بیشتری به آنتی بیوتیک برای مبارزه با انواع مختلف سرماخوردگی پیدا می کند.
-مکان های عمومی مانند اتوبوس یا مترو منجر به سرماخوردگی می شوند: درست نیست. سرماخوردگی معمولا در خانه سرایت می کند. بیشتر از همه هم کوچک ترها مستعد سرماخوردگی عفونی هستند و بزرگ سالانی که با این بچه ها در ارتباط اند و بیش از حد در معرض ویروس قرار می گیرند.
-روبوسی یکی از راه های انتقال بیماری است: درست نیست. خیلی بعید است که ویروس سرماخوردگی از طریق روبوسی منتقل شود چون آنها در بینی تکثیر می شوند.
-اگر سردتان شود حتما سرما می خورید: حقیقت دارد. تا کنون خلاف این تصور می شد، اما تحقیقات جدید نشان می دهد اگر پاها بیش از حد سرد شوند و در عین حال در معرض ویروس سرماخوردگی هم باشید، به طور قطع به علائم این بیماری ظاهر خواهند شد.
-فضاهای سرپوشیده شلوغ ویروس را منتقل می کنند: درست نیست. باور عمومی این است که چون زمستان ها افراد مدت زمان بیشتری را در فضاهی سرپوشیده شلوغ می گذرانند بیشتر سرما می خورند. اما این روزها تابستان و زمستان در اکثر شهرها جمعیت زیادی موج می خورد در حالی که معمولا هوا در فصل سرد تمیزتر است و شاید راحت تر بتوانید قله های کوه را از داخل شهر ببینید.
تایمز- 9 دسامبر2008 / ترجمه: رعنا زارعی