راههای تشخیص مننژیت

بخش مولکولی آزمایشگاه مفتخر است که دو تست بسیار جدید و جامع برای تشخیص دقیق و سریع و همزمان عوامل شایع مننژیت و انسفالیت عفونی را به جامعه پزشکی کشور معرفی نماید.

عفونت های سیستم اعصاب مرکزی(CNS) را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد.
شایعترین علل التهاب مننژ عفونت های باکتریال و ویرال و به ندرت قارچی و  تک یاخته و داروها هستند.
مننژیت را بر اساس عامل اختصاصی ایجاد کننده و یا روند بیماری ( حاد ، تحت حاد و مزمن ) نیز می توان تقسیم بندی کرد.
مننژیت باکتریال که باعلایم کلاسیک تب ، سردرد و سفتی گردن و علائم دیگری همچون تهوع ، استفراغ ،  فتوفوبیا (ترس از نور)،

خواب آلودگی ، تحریک پذیری، کاهش هوشیاری و... بروز مینماید. این بیماریها هنوز هم علی رغم وجود آنتی بیوتیک ها میزان مرگ و میر حدود 25% دارند. لذا تشخیص و درمان سریع آنها از نهایت اهمیت برخوردار است. از سوی دیگر عوامل ایجاد کننده آن در گروه های سنی و شرایط زمینه ای مختلف بسیار متنوع اند.
تا همین چند سال پیش علی رغم پیشرفت های عمده در علم پزشکی  روش های تشخیص آزمایشگاهی مننژیت همچنان محدود به شمارش سلولی و اندازه گیری متابولیت های بیوشیمیایی از قبیل قند، پروتئین ،  لاکتات و بررسی میکروبیولوژیک و آنتی ژنیک
( لام و رنگ آمیزی مستقیم و کشت ) مایع نخاع بودند. تا اینکه اخیرا با در دسترس قرار گرفتن روش های ملکولی سریع و نسبتا ارزان در تشخیص عوامل بیماری زای مننژیت و انسفالیت  تحولی در این زمینه صورت گرفته است و در حقیقت با کشت آنها  تشخیص علم پزشکی در این زمینه به شدت پیشرفت کرده است.
روش های مولکولی برتری های عمده ای بر روش های کلاسیک دارند مانند :
1)    حساسیت و اختصاصیت این روش ها امکان تشخیص عفونت های خفیف یا نهفته را که روش های دیگر در  آن ناتوانند را فراهم می آورد.
2)    امکان تشخیص ارگانیسم هایی که در محیط کشت خیلی به سختی رشد میکنند و یا اصلا رشد نمی کنند را فراهم می آورد.حتی لازم نیست که ارگانیسم هنگام آزمایش هنوز زنده باشد.
3)    نتایج ظرف 1-2 روز آماده می گردد در حالی که برای کشت ، روزها و یا هفته ها زمان لازم است.
4)    آزمایش بر روی مقادیر بسیار اندک بافت یا مایع نخاع امکان پذیر است.
5)  در صورت عدم پاسخ سیستم ایمنی و منفی بودن تست های مبتنی بر آنتی بادی ،  تست های مولکولی هنوز قابل استفاده اند.

بخش مولکولی آ زمایشگاه بیمارستان نیکان مفتخر است که دو تست بسیار جدید و جامع برای تشخیص دقیق و سریع و همزمان عوامل شایع مننژیت و انسفالیت عفونی را به جامعه پزشکی کشور معرفی نماید.این تست ها بر اساس Multiplex PCR  و در ادامه Micro array detection  طراحی شده اند و قادر به کشف چندین عامل بیماری زا به صورت همزمان هستند.

برای انجام این تست ها تنها  یک سی سی مایع نخاع کافی است.

الف)   Molecular Bacterial CNS Testدر این تست ابتدا از مقادیر اندک مایع نخاع DNA  استخراج شده و پس از انجام PCR  مرحله Micro array chip Hybridization  انجام میگردد.

در این روش نمونه یکجا از نظر وجود 12 عامل بیماری زا و نیز وجود ژن های مقاومت دارویی ( ESBL  ) بررسی گردیده و نتایج در عرض چند ساعت آماده می گردند.

عوامل بیماری زایی که توسط این تست به طور همزمان بررسی می شوند عبارتند از :1)    Haemophylus Influenza  ( هموفیلوس آنفولانزا )

عامل 10% از مننژیت های باکتریال در امریکا
2)    Nisseria Meningitidis  ( مننگوکوک )
مهمترین عامل مننژیت باکتریال در کودکان و نوجوانان
3)    Streptocus Pheumoniae ( پنوموکوک )
شایع ترین عامل مننژیت باکتریال  و در مجموع مهمترین علت مننژیت به دنبال شکستگی جمجمه و نشت CSF
4)    Streptococus Agalactiae ( استرپتوکوک گروه B )
مهمترین عامل مننژیت نوزادان
5)    E.Coli
از عوامل شایع مننژیت در نوزادان
6)    Listeria Monocytogenes
از عوامل شایع مننژیت در کودکان، زنان باردار و افراد مسن
7)    Mycobacterium Tuberculosis
عامل سل که احتمال دارد هر ارگانی در بدن را درگیر نماید.
8)    Treponema Pallidum
از عوامل مننژیت سفلیسی
9)    Borrelia Burgdoferi
عامل بیماری لایم و ایجاد علائم  نورولوژیک
10)    Coxiella Burnetti
عامل ایجاد بیماری Q fever  و درگیری مننگو انسفالیتی
11)    Cryptococcus Neoformans
میکروارگانیسم قارچی  مانند که عامل مننژیت در بیماران با ایمنی ضعیف شده مانند HIV ، سیروز ، بعضا لنفوم و حتی در افراد سالم می باشد.
12)    Extended Spectrum Beta-Lactamase
بعضی باکتری ها د ارای آنزیم هایی هستند (ESBL) که آنها را نسبت به بیشتر آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین و سفالوسپورین ها و ... مقاوم میکند.لذا اطلاع از عفونت با چنین باکتری هایی به انتخاب صحیح و مناسب دارو کمک شایانی میکند.
در این تست همزمان وجود سه ژن مهمی که  چنین آنزیم هایی در باکتری ها را کد میکنند بررسی میشود.(TEM . CTY-M . SHV)

ب )  Viral CNS Testطی این تست ابتدا از مقادیر اندک مایع نخاع . DNA  استخراج شده و پس از انجام Multiplex PCR  مرحله Microarray Flow Chip Hybridization  انجام شده و نمونه یک جا از نظر هفت عامل مهم عفونت ویروسی CNS بررسی می شود.

1)    Entrovirus
انتروویروس مهمترین عامل مننژیت آسپتیک در بچه ها
2)    Herpes Simplex Virus I ، II
هرپس ویروس تیپ 1 و 2 عامل 1-3% مننژیت های آسپتیک هستند
3)    Epstein Bar Virus )   EBV )
4)    Varicella Zoster Virus  )  VZV  )
5)    Cytomegalo Virus ) CMV  )
هر سه از عوامل ایجاد مننژیت در بیماران دارای نقص سیستم ایمنی و سندرم های منونوکلئوز هستند.
6)    Toscana Virus
عامل ایجاد مننژیت در بین مسافران کشورهای مدیترانه
7)    Parecho Virus
عامل مهم مننژیت ویروسی در کودکان  ( به همراه انترو ویروس)
برای انجام تست های Bacterial CNS  و    Viral CNSحداقل یک سی سی مایع مغزی نخاعی که در ظرف RNA-DNAase Free جمع آوری شده باشد مورد نیاز است.

   لطفا به هنگام تجویز مشخص گردد که یک یا هردوی این تست ها مدنظر می باشد.این تست ها به روز انجام شده ولی ممکن است در موارد خاص و نادر اعلام نتایج یک روز دیگر به تاخیر بیفتد.

باید توجه داشت که تست های مولکولی فوق در مورد وجود و یا عدم وجود پاتوژن هایی که در بالا ذکر شده اعلام نظر می نمایند . بدیهی است که سایر عوامل مننژیت ( ولو نادر ) که در محدوده تشخیصی تست های فوق نیستند همچنان باید مدنظر  باشند.