عمل نکردن رباط صلیبی زانو یکی از دغدغه‌های اصلی در بیشتر در ورزشکاران و به‌خصوص در فوتبالیست‌ها است. اغلب افراد تصور می‌کنند، تنها عمل جراحی راه حل آنهاست، اما همیشه اینطور نیست.
وجود این رباط در زانو باعث عملکرد بهتر پا و زانو می‌شود. در واقع هنگامی که به استخوان ران و ساق پا فشار وارد می‌شود، این عضو از ساییدگی دو استخوان جلوگیری می‌کند و مانع آسیب خواهد شد.
وظیفۀ این بافت که پیوندی بسیار محکم دارد، حفظ ثبات زانو هنگام خم شدن است و موجب می‌شود که زانو به اصطلاح خالی نشود و پایدار بماند. عدم وجود آن در زانو موجب پیچ خوردن متعدد خواهد شد.
درمان
درمان چه به صورت جراحی و چه غیرجراحی، باید سریعا پس از آسیب و کاهش تورم اولیه آغاز شود. عدم درمان صدمۀ وارده، موجب احساس ناپایداری در زانو شده و در برخی حرکات باعث پیچ‌خوردگی زانو خواهد شد.
هرکدام از این اتفاقات که بعد از پارگی اتفاق بیوفتد، موجب وارد کردن صدمات شدید به زانو شده و مشکلات جدی‌تری را به دنبال خواهد داشت. این پیچ‌خوردگی‌های مداوم موجب آسیب و ایجاد فرسودگی در زانو و به‌خصوص در مفصل زانو خواهد شد.
وجود سایش و فرسودگی مداوم باعث به‌وجود آمدن آرتروز بعد از گذشت زمان می‌شود. همچنین خطر پارگی مینیسک زانو را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.
در صورت عدم درمان و رسیدگی به زانو، روی آسیب‌دیدگی، به‌مرور پوشیده خواهد شد و این پوشیدگی موجب افزایش سرعت رشد آرتروز و پس از مدتی به یک نقص مزمن تبدیل می‌شود و این رباط دیگر قادر به کنترل و پشتیبانی از حرکات زانویی نخواهد بود.
در مواردی نیز پارگی جزئی، بدون انجام جراحی بهبود می‌یابد. در واقع بسیاری از آسیب‌دیدگی‌های جزئی زانو را می‌توان با انجام اقداماتی ساده نظیر بستن زانوبند و انجام توانبخشی با موفقیت درمان کرد. سایر آسیب‌ها نیز ممکن است که به عمل جراحی نیاز داشته باشند.
پارگی در این اندام به دو صورت جزئی و کامل است. در صورت پارگی کامل، امکان بهبودی بدون عمل جراحی میسر نخواهد بود. اغلب روش‌های غیرجراحی برای سالمندان و یا افرادی با فعالیت بدنی محدود، تجویز می‌شود.
تغییر عملکرد زانو پس از آسیب
یکی از خطرات قابل ملاحظه‌ای که بیماران را پس از آسیب‌دیدگی تهدید می‌کند، صدمات وارده به مینیسک زانو، پس از گذشت چندین سال است.
وجود درد خفیف نیز در برخی بیماران عادی است که معمولا پس از ورزش‌های طولانی و شدید رخ می‌دهد. در نیمی از بیماران نیز تورم هنگام فعالیت، اتفاق می‌افتد.
تحقیقات نشان داده است، بیماران، به‌خصوص ورزشکارانی که پس از آسیب این بافت، از انجام عمل جراحی بازسازی خودداری کرده‌اند، قادر به از سر گیری ورزش در همان سطح قبلی نخواهند بود و تنها 10 درصد از این افراد توانسته‌اند که دوباره به ورزش با همان شدت قبلی برگردند.
عمل جراحی زانو بیشتر به روش آرتروسکوپی انجام می‌گیرد و به جز در موارد خیلی خاص، جراحی باز انجام نخواهد گرفت. این عمل در مدت‌زمان کوتاهی انجام می‌گیرد و مراقب‌های ویژه پس از عمل نیز بسیار کوتاه است.
نهایتا یک تا دو هفته پس از عمل، بیمار قادر خواهد بود که بدون استفاده از کمک و عصا راه برود و به زندگی روزانۀ خود برگردد. فعالیت‌های ورزشی نیز پس از گذشت سه ماه قابل انجام است.
احتمال بروز عوارض در این روش کم است و در 90 درصد موارد گفته می‌شود که عمل موفقیت‌آمیز بوده است.
این عارضه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک فوق تخصص زانو جهت آنکه متوجه شود آسیب وارد شده در چه حد است، معاینات مختلفی را انجام می‌دهد تا درمانی مؤثر و مناسب برای شما انجام شود. به‌طور کلی معایناتی که برای تشخیص انجام می‌گیرد به شرح زیر است:
عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس
اشعه ایکس آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان‌ها را نشان می‌دهد.
MRI
در این نوع عکسبرداری از امواج رادیویی قوی برای تصویربرداری از بافت سخت و نرم استخوان استفاده می‌کنند. در ام آر آی تمامی آسیب‌هایی که به زانو وارد شده قابل رویت است.
سونوگرافی
در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی ساختار داخلی زانو را مشاهده می‌کنند و همچنین برای بررسی دقیق‌تر جهت تشخیص صدمات وارد شده به رباط‌ها، تاندون و عضلات زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک با انجام چنین بررسی‌هایی به‌خوبی تشخیص می‌دهد که چه نوعی از درمان غیر جراحی برای شما مناسب و تأثیرگذار است.
آیا هنگام پارگی رباط صلیبی، نیاز به عمل جراحی است؟
بر اساس تحقیقاتی که در این خصوص انجام شده بود، افرادی که دچار این عارضه شده بودند به دو گروه جداگانه تقسیم کردند:
- افرادی که تمایل به انجام عمل جراحی داشتند.
- افرادی که عمل جراحی را انجام ندادند.
پس از دو سال پیگیری از این افراد متوجه شدند که هر دو گروه در وضعیت یکسانی قرار دارند. آن دسته افرادی که عمل جراحی را برای درمان خود انتخاب نکرده و انجام عمل را برای خود اولویت ندانستند با استفاده از راهکارهایی مانند توانبخشی در وضعیت مطلوبی به سر می‌بردند.
در واقع می‌توان اینگونه برداشت کرد که همه افراد نیاز به انجام عمل جراحی نخواهند داشت، مگر افرادی که بنا به صلاحدید پزشک چاره‌ای جز انجام عمل جراحی برای بهبودی نداشته باشند.
عمل نکردن رباط صلیبی با چندین درمان غیر جراحی
هنگامی که با چنین مشکلی به متخصص ارتوپد یا فوق تخصص زانو مراجعه می‌کنید، پزشک در همان ابتدا عمل جراحی را برای شما در نظر نمی‌گیرند، چنانچه مشکل ایجاد شده حاد باشد و درمانی غیر از عمل جراحی را برای شما صلاح نداند، جراحی انجام خواهد شد. در ادامه درمان‌های غیر جراحی را برای شما ذکر خواهیم کرد:
استفاده از زانوبند
پزشک فوق تخصص زانو با توجه به وسعت آسیب‌دیدگی، ممکن است که استفاده از بریس‌های حرکتی را جهت محافظت از زانو توصیه کند.
همچنین استفاده از عصا برای جلوگیری از انداختن تمام وزن بدن روی زانوی آسیب‌دیده، بسیار مفید است. با رعایت کامل نکات پزشکی و درمان‌های خانگی که پزشک به شما ارائه می‌دهد، می‌توانید تا حد زیادی از آسیب‌های بعدی جلوگیری کنید.
شاک ویو درمانی
بر اساس مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، امواج شوک درمانی تأثیر زیادی در درمان پارگی رباط صلیبی زانو دارد. شوکی که توسط وسیله مدرن خارج از بدن در قسمت آسیب‌دیده به‌صورت پرقدرت وارد می‌شود.
این نوع درمان در حال حاضر به‌عنوان یک روش غیر تهاجمی بسیار تأثیرگذار مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصور بر این است که پس از انجام شاک ویو تراپی، رگ‌های خونی جدید افزایش می‌یابد و این امر سبب می‌شود تا بافت آسیب‌دیده ترمیم شود.
فیزیوتراپی
بلافاصله پس از آسیب و ضرب دیدن زانو، تورم احساس خواهد شد. با کاهش تورم زانو، می‌توان برنامۀ دقیق توانبخشی را به‌طور مرتب آغاز کرد.
این تمرینات خاص، عملکرد را به زانو باز‌می‌گرداند و همچنین موجب تقویت ماهیچه‌های پشت پا خواهد شد. در مراحل آخر فیزیوتراپی و توانبخشی، با توجه به اهداف فردی بیمار، برای مثال بازگشت به ورزش، برنامۀ دیگری تدوین می‌شود.
همانطور که گفته شد درمان بسته به شدت صدمه وارد شده به زانو، توسط پزشک انتخاب می‌شود. اما در اکثر مواقع پیشنهاد این است که عمل جراحی انجام نشود و با استفاده از درمان‌های ساده دیگر بتوان بافت آسیب‌دیده را ترمیم کرد.
فیزیوتراپی یکی دیگر از راهکارهای تأثیرگذار جهت عمل نکردن پارگی رباط صلیبی است. در واقع انجام فیزیوتراپی منجر به تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکات خواهد شد. پس از آنکه تعداد جلسات موردنیاز فیزیوتراپی انجام شود، تعادل و قدرت بهتری در این قسمت مشاهده خواهد شد.
به‌طور کلی هدف از انجام فیزیوتراپی به شرح زیر است:
- التهاب ایجاد شده کاهش می‌یابد.
- موجب تسکین درد می‌شود.
- تعادل و قدرت را در زانو را بهبود می‌بخشد.
- از عود کردن کردن آسیب جلوگیری می‌شود.
گزینه‌های درمانی دیگر جهت عمل نکردن رباط صلیبی
علاوه بر موارد ذکر شده گزینه‌های دیگری برای درمان و بهبود بافت آسیب‌دیده در زانو وجود دارد که در ادامه توضیحات کاملی را ارائه خواهیم داد:
استراحت
از کلیه فعالیت‌هایی که به زانو و پاهای شما فشار وارد می‌کند، خودداری کنید، مانند پیاده‌روی یا دویدن.
کمپرس یخ
ممکن است گاهی برای کاهش درد و تورم نیاز به استفاده از کمپرس یخ در ناحیه زانو باشد. بسته‌های یخ را در طول روز چندین‌بار به‌مدت 10 الی 20 دقیقه روی زانو خود قرار دهید.
بانداژ
زانو را با استفاده از یک بانداژ، محکم ببندید. همچنین پس از آنکه پای خود را با بانداژ بستید، در اراتفاع قرار دهید یا هنگام نشستن پای خود را در زیر یک بالشت بگذارید تا روی زمین قرار نگیرد.
درمان جراحی
واضح است که رباط پاره شده را نمی‌توان توسط بخیه به یکدیگر و یا سر جای اصلی خود، چسباند؛ پس تنها راه ممکن استفاده از یک جایگزین برای آن است.
رباط باید دوباره بازسازی شود، پزشک این رباط را با بافت پیوندی که از تاندون‌های بقیۀ بدن گرفته شده است، جایگزین خواهد کرد. رباط پس گذشت چند وقت شروع به رشد دوباره کرده و به عنوان داربست از این بافت پیوندی استفاده خواهد کرد.
رشد مجدد رباط زمان‌بر است و از حدود شش ماه تا یک سال طول می‌کشد. این روش جراحی توسط آرتروسکوپی انجام می‌گیرد. این روش کمتر تهاجمی است و از مزایای آن می‌توان به درد کمتر و مدت‌زمان بستری کوتاه‌تر اشاره کرد.
با قطعیت نمی‌توان از بهترین روش برای درمان پارگی رباط صلیبی قدامی زانو مطمئن شد. هر ساله حداقل 200 هزار نفر تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند و رباط پاره شده را با پیوندهای تاندونی جایگزین می‌کنند. اکثر بیماران بلافاصله بعد از آسیب‌دیدگی تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند.
هنگامی که صدمه‌ای به این بخش از زانو وارد شد، باید فورا نسبت به درمان آن اقدام کرد. زیرا که به تاخیر انداختن زمان بازسازی رباط، آسیب بیشتری را به زانو وارد می‌کند.
در برخی موارد که پارگی جزئی اتفاق افتاده است، با عدم رعایت نکات پزشکی و فشار آوردن به زانو، رباط کاملا پاره خواهد شد.
به توصیه پزشکان باید در مورد مزایا و معایب درمان‌های جراحی و غیرجراحی با بیمار صحبت کرد. تصمیم‌گیری درباره انجام یا عدم انجام جراحی، براساس عوامل بسیاری گرفته می‌شود.
از مهم‌ترین این عوامل میزان سطح فعالیت بیمار است. برای مثال برای ورزشکارانی که می‌خواهند در مدت کوتاهی به میادین ورزشی برگردند، انجام عمل جراحی توصیه می‌شود.
همچنین اکثرا برای سالمندان، سعی می‌شود که از روش‌های غیرجراحی استفاده شود؛ زیرا که فعالیت بدنی خاصی وجود نداشته و فرصت احیا به رباط جهت بازسازی داده خواهد شد.
کلام آخر
هنگامی که با این عارضه روبه‌رو می‌شوید، اولین و تنها درمان را عمل جراحی ندانید؛ چراکه بسیاری از درمان‌های توانبخشی می‌توانند به ترمیم بافت آسیب‌دیده در زانو کمک کند. همه افرادی که دچار چنین مشکلی می‌شوند نیازی به عمل جراحی ندارند و پس از مدتی با انجام چندین راهکار ساده بهبود خواهند یافت.