علت درد دنده چیست و چگونه تشخیص داده و درمان میشود؟ آیا تفاوتی در علت درد دنده در سمت راست و چپ وجود دارد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
قفسه سینه شما از 24 دنده تشکیل شده است که 12 دنده در سمت راست و 12 دنده در سمت چپ آن قرار گرفته است. وظیفه دنده‌ها، محافظت از ارگان‌هایی است که داخل قفسه سینه قرار گرفته‌اند. در سمت چپ قفسه سینه، قلب، شش چپ، لوزالمعده، طحال، معده و کلیه چپ قرار دارند؛ در صورتی که هرکدام از این ارگان‌ها عفونی شوند، ملتهب شوند یا آسیب ببینند، درد آن در اطراف یا زیر دنده‌هایی که در سمت چپ قفسه سینه قرار گرفته‌اند حس میشود. با وجود اینکه قلب شما در سمت چپ قفسه سینه‌تان قرار گرفته است، اما وجود درد در این قسمت، معمولا ربطی به حمله قلبی نخواهد داشت.
درد ایجاد شده در این قسمت، بسته به دلیل به وجود آمدن آن می‌تواند حالت تیر کشیدن یا درد مداوم داشته باشد. در بیشتر موارد، درد سمت چپ قفسه سینه، مربوط به شرایطی خوش خیم و قابل درمان خواهد بود.
علل درد زیر دنده‌های سمت چپ
کوستوکندریت: کوستوکندریت به شرایطی گفته میشود که در آن، غضروف‌هایی که دنده‌های شما را به استخوان جناغ متصل می‌کنند دچار التهاب شوند. دلایل زیر می‌توانند باعث ابتلای شما به این عارضه شوند:
- عفونت
- آسیب فیزیکی
- آرتروز
این معضل می‌تواند باعث ایجاد دردهای تیز و خنجری در سمت چپ قفسه سینه شما شود. درد ناشی از کوستوکندریت در صورت سرفه، عطسه یا فشار دادن دنده‌ها شدیدتر میشود.
پانکراتیت: پانکراس (لوزالمعده) غده‌ای است که در نزدیکی روده کوچک، در بالا سمت چپ بدن شما قرار گرفته است. این غده، مواد گوارشی و آنزیم‌هایی را در روده کوچک ترشح کرده که به هضم غذا کمک می‌کنند. عارضه پانکراتیت، مربوط به التهاب لوزالمعده است که می‌تواند به دلایل زیر در بدن اتفاق بیفتد:
- آسیب دیدگی
- سوء مصرف مشروبات الکلی
- سنگ صفرا
درد ناشی از پانکراتیت معمولا به آرامی ایجاد شده و پس از صرف غذا شدید میشود؛ این درد می‌تواند به صورت رفت و برگشتی یا مداوم در بدن ایجاد شود. از جمله علائم پانکراتیت می‌توان به حالت تهوع، استفراغ و کاهش وزن اشاره نمود.
پارگی و انفارکتوس طحال: طحال شما در قسمت بالایی سمت چپ بدنتان و در نزدیکی قفسه سینه قرار گرفته است. این اندام، در حذف گلبول‌های قرمز فرسوده و آسیب دیده و تولید گلبول‌های سفید به بدن کمک می‌کند.
عارضه بزرگ شدن طحال، که با نام اسپلنومگالی نیز شناخته میشود، معمولا به غیر از اینکه فرد پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری می‌کند، نشانه دیگری در بدن ایجاد نمی‌کند. در صورتی که طحال شما دچار پارگی شده باشد، در سمت چپ قفسه سینه خود احساس درد خواهید کرد. احتمال ایجاد پارگی، در طحال بزرگ شده بیشتر از طحال با اندازه عادی است.
از جمله مواردی که باعث ابتلای فرد به بزرگ‌طحالی میشود، عبارت‌اند از:
- عفونت‌های ویروسی، مانند مونونوکلئوز (که با نام بیماری بوسه نیز شناخته میشود)
- عفونت‌های باکتریایی مانند سفلیس
- عفونت‌های انگلی مانند مالاریا
- بیماری‌های خونی
- بیماری‌های کبدی
در صورتی که طحال شما دچار پارگی شده باشد، ممکن است در صورت لمس آن منطقه، احساس کنید نرم‌تر شده است. همچنین ممکن است در صورت ایجاد این شرایط، بیمار موارد زیر را نیز تجربه کند:
- فشار خون پایین
- سرگیجه
- تاری دید
- حالت تهوع
علت رایج پارگی طحال وارد شدن ضربه به آن است؛ این عارضه بسیار اورژانسی بوده و فرد مبتلا باید فورا تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد.
در صورت ابتلا به انفارکتوس طحال، ممکن است در زیر دنده‌های سمت چپ قفسه سینه‌تان احساس درد کنید. انفارکتوس طحال، عارضه نادری است که در آن، قسمتی از طحال فرد نکروزه شده یا به اصطلاح، می‌میرد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که خونرسانی به این عضو به خطر بیافتد یا با مشکل رو به رو شود که دلیل آن هم معمولا ضربه یا انسداد شریانی است.
ورم معده: ورم معده یا گاستریت، عارضه التهاب مخاط معده است و از آنجایی که معده شما در نزدیکی دنده‌های چپ بدنتان قرار دارد، درد آن را در دنده‌های چپ خود حس خواهید کرد. از جمله علائم دیگر ورم معده، می‌توان به سوزش معده و احساس سیری در بالای شکم اشاره نمود.
ورم معده ممکن است به دلایل زیر در بدن شما ایجاد شود:
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- استفاده منظم از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAID)
- سوء مصرف مشروبات الکلی
عفونت یا سنگ کلیه: کلیه‌های شما، بخشی از دستگاه دفع ادرار بدنتان محسوب می‌شوند. با اینکه کلیه‌ها، در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته‌اند، اما در صورت ایجاد عفونت یا التهاب در آن‌ها، درد ایجاد شده به سمت جلو پخش میشود؛ بنابراین در صورتی که کلیه چپ شما درگیر التهاب یا عفونت شود، درد آن را در نزدیکی دنده‌های چپ خود حس خواهید کرد.
سنگ کلیه، در واقع کلسیم سخت شده، یا رسوبات نمکی هستند که به شکل سنگ درآمده‌اند. سنگ‌های ایجاد شده، هنگام خروج از کلیه و طی کردن مسیرشان به سمت مثانه می‌توانند دردهای شدیدی برای فرد ایجاد کنند. بیماری سنگ کلیه، علاوه بر دردهایی که در نزدیکی دنده‌های چپ بدنتان ایجاد می‌کند، موارد زیر را نیز به همراه دارد:
- با وجود تمایل زیاد به دفع ادرار، ادرار کمی از فرد خارج میشود
- ادرار خونی یا کدر
- وجود درد در پهلو که به سمت جلو حرکت می‌کند
عفونت‌های کلیه زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری‌های موجود در مجاری ادرار، به کلیه‌ها راه پیدا کند. هر چیزی، مانند سنگ کلیه، که مانع جریان ادرار شما شود می‌تواند در کلیه‌ها عفونت ایجاد کند. از جمله علائم عفونت کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب
- حالت تهوع
- استفراغ
پریکاردیت: قلب شما، توسط کیسه‌ای پر از مایع به نام پریکارد یا پیراشامه احاطه شده است؛ عارضه پریکاردیت، مربوط به التهاب این کیسه میشود. هنگامی که پیراشامه، ملتهب می‌گردد، به دیواره قلب کشیده شده و فرد در این شرایط، دردهایی در قسمت چپ دنده‌های خود احساس می‌کند. این درد ممکن است به صورتی مبهم، یا ضربه‌ای به بدن شما وارد شود که هنگام دراز کشیدن شدیدتر نیز خواهد شد.
تاکنون، تحقیقات علت ایجاد این عارضه را به طور دقیق پیدا نکرده‌اند، اما دلایل احتمالی ابتلا به آن می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- عفونت
- آسیب دیدگی
- رقیق کننده‌های خاص خون
- داروهای ضد تشنج
پلورزی: پلورزی یا پلوریت، شرایطی است که در آن بافت پوشاننده ریه (پرده جَنب)، ملتهب می‌گردد. این عارضه می‌تواند به دلیل ذات‌الریه باکتریایی، ویروسی یا قارچی، وارد شدن ضربه یا انفارکتوس ریوی که معمولا به لخته شدن خون در ریه نیز مربوط است، ایجاد شود.
پلورزی ایجاد شده در سمت چپ شش‌ها می‌تواند باعث ایجاد درد در نزدیکی دنده‌های چپ شود، اما نشانه اصلی ابتلا به این بیماری، درد تیز و خنجری است که هنگام تنفس حس میشود. در صورتی که هنگام تنفس با درد شدید در قفسه سینه‌تان مواجه شدید، حتما برای معاینه به پزشک مراجعه نمایید.
نحوه تشخیص علت درد زیر دنده‌های چپ
برای تشخیص علت درد در دنده‌های چپ بدنتان، پزشک معاینات فیزیکی لازم در این زمینه را انجام خواهد داد که شامل لمس ناحیه درد نیز میشود. لمس کردن ناحیه درد توسط پزشک، به او در تشخیص ورم یا التهاب، مخصوصا التهاب مربوط به بیماری کوستوکندریت کمک می‌کند.
در صورتی که پزشک علت درد شما را ناراحتی قلبی تشخیص دهد، ممکن است برای مشاهده وضعیت فعالیت قلبتان، نوار قلب شما را بررسی کند؛ با انجام این کار، بیماری‌های پنهان نیز مشخص شده و می‌توانید پیش از ظهور، آن‌ها را درمان کرده و در نطفه خفه کنید.
پس از انجام معاینات فیزیکی، پزشک آزمایش خون و ادرار شما را مورد بررسی قرار خواهد داد. پزشک با بررسی آزمایش خون و ادرار بیمار، می‌تواند علائم وجود مشکلات کلیوی، پانکراتیت و ورم معده را تشخیص دهد. در صورتی که پزشک شما، وجود ورم معده در بدنتان را تشخیص دهد، ممکن است از آزمایش مدفوع یا آندوسکوپی، برای بررسی پوشش داخلی معده استفاده کند. در آندوسکوپی، یک لوله بلند و قابل انعطاف که سر آن یک دوربین قرار دارد، از طریق دهان بیمار وارد بدن او شده و پزشک به وسیله آن می‌تواند تصویر داخل بدن بیمار را ببیند.
در صورتی که با روش‌های ذکر شده، علت درد دنده‌های شما هنوز نامشخص بود، ممکن است نیاز به عکسبرداری با اشعه ایکس، سی‌تی اسکن یا ام آر آی (MRI) داشته باشید. پزشک شما می‌تواند با مشاهده عکس‌های گرفته شده از ارگان‌های مختلف بدنتان، مناطق دچار التهابی که در معاینات قبلی خود را نشان نداده‌اند را پیدا کند.
نحوه درمان درد دنده‌های چپ
نحوه درمان درد در دنده‌های چپ، بسته به علت به وجود آمدن آن متفاوت خواهد بود. در صورتی که این درد به التهاب در قسمتی از بدنتان مربوط باشد، پزشک برای شما داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی(NSAID) تجویز می‌کند تا درد و التهاب مربوطه را کاهش دهد.
در بعضی موارد ممکن است برای از بین بردن عفونت‌های باکتریایی، نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک داشته باشید. همچنین در موارد نادری ممکن است برای درمان نیاز به انجام عمل جراحی باشد؛ به عنوان مثال، در صورتی که سنگ کلیه بیمار آنقدر بزرگ باشد که خارج شدن آن به طور طبیعی از طریق مجاری بدن غیرممکن باشد، ممکن است پزشک از عمل جراحی برای خارج کردن آن استفاده کند.
علائم هشدار درباره‌ی درد دنده‌های چپ
با اینکه درد به وجود آمده در دنده‌های چپ بدنتان در اکثر مواقع مسئله چندان مهمی نیست، اما گاهی اوقات این درد می‌تواند نشانه‌ای از یک شرایط اورژانسی در بدن باشد.
در صورتی که علائم زیر هم با درد دنده‌های چپ همراه بود، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس
- احساس گیجی و منگی
- تعریق بیش از حد
- سبکی سر یا سرگیجه
درد دنده‌های راست
قسمتی از بدن که در منطقه دنده‌های سمت راست بدن قرار گرفته است، به عنوان ربع فوقانی راست بدن (RUQ) نیز نامیده میشود. دردی که در این قسمت از بدن ایجاد میشود، ناشی از آسیب‌های وارده به ارگان‌هایی است که در این منطقه قرار گرفته‌اند؛ این ارگان‌ها شامل کبد، کلیه راست و کیسه صفرا می‌شوند. درد دنده‌های راست، چیزی نیست که بابت آن نگران شوید، اما دانستن دلیل آن و اینکه چه زمان به پزشک مراجعه کنید، دارای اهمیت است.
آیا برای درد دنده‌های راست باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که زیر دنده‌های راست بدن خود احساس درد دارید اما دلیل آن را نمی‌دانید، سوالات زیر را از خودتان بپرسید:
- آیا درد ایجاد شده مداوم یا شدید است؟
- آیا احساس تنگی نفس می‌کنید؟
- آیا دمای بدنتان بالاست؟(تب دارید؟) آیا تب و لرز دارید؟
- آیا مدفوع شما روشن‌تر و ادرارتان تیره‌تر از حالت عادی خود شده است؟
- آیا داخل مدفوعتان خون وجود دارد؟
- آیا سرفه خونی دارید؟
- آیا وزن کم کرده اید؟
- آیا پوستتان به رنگ زرد درآمده است؟
در صورتی که به یک یا تعداد بیشتری از این سوالات جواب بله دادید، باید فورا برای معاینه به پزشک مراجعه نمایید، زیرا علائم موجود در بدن شما می‌تواند نشانه یک شرایط پزشکی حاد باشد.
در صورتی که پاسخ شما به تمامی این سوالات خیر بود، در ادامه مطلب، علل احتمالی درد زیر دنده‌های راست شما را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
علت درد دنده‌های راست چیست؟
مشکل کیسه صفرا: درد شدید و ناگهانی در دنده‌های راست بدن، می‌تواند نشانه وجود مشکل در کیسه صفرا باشد. علت این درد، سنگ‌های کوچکی از صفرا یا کلسترول‌هایی هستند که در کیسه صفرا(ارگان کوچکی که دقیقا زیر کبد قرار گرفته است ) تشکیل شده‌اند.
وجود سنگ صفرا در افراد بزرگسال رایج است، اما معمولا علائم خاصی ایجاد نمی‌کند. البته در صورتی که یک سنگ در دهانه مجرا قرار گرفته و آنجا گیر کند، باعث ایجاد دردهای تیز و خنجری در ناحیه دنده‌های سمت راست بدن خواهد شد. این بیماری با نام سنگ صفرا شناخته شده و درد آن می‌تواند تا پنج ساعت نیز ادامه پیدا کند. در صورتی که به بیماری سنگ صفرا مبتلا شوید و آن را درمان نکنید، ممکن است در ادامه باعث التهاب کیسه صفرا (کُله سیستیت) شود که تب، درد مداوم و زردی پوست در فرد را به همراه دارد.
در صورتی که در این ناحیه احساس درد کرده و احساس می‌کنید که مربوط به سنگ صفراست باید برای معاینه به پزشک مراجعه نمایید. همچنین در صورت داشتن علائم زیر هم باید به سراغ پزشک بروید:
- زردی پوست
- دمای بالای بدن
- ضربان قلب تندتر از حالت عادی
- دردی که به سمت شانه منتقل میشود؛ این درد می‌تواند نشانه التهاب کیسه صفرا باشد
مشکل کلیه: دردی که زیر دنده‌های راست بدن حس میشود، ممکن است به دلیل سنگ کلیه به وجود آمده باشد. سنگ کلیه، در واقع توده‌ای از مواد معدنی موجود در ادرار شماست که می‌تواند به کلیه راستتان راه پیدا کرده باشد؛ به این سنگ‌ها در اصطلاح پزشکی، نفرولیتیازیس می‌گویند.
سنگ کلیه بیماری رایجی است که از هر یازده نفر، یک نفر به آن مبتلا خواهد شد. این بیماری در مردان رایج‌تر از زنان است. سنگ کلیه نیز مانند سنگ صفرا، همیشه با درد همراه نیست، اما در صورتی که سنگ ایجاد شده در مجرای ادراری فرد گیر کند یا باعث ایجاد عفونت شود، می‌تواند دردهای شدیدی در ناحیه ربع فوقانی راست، کشاله ران یا کمر ایجاد کند.
در صورت ابتلا به سنگ کلیه، ممکن است تعداد دفعات نیاز به دفع ادرار بیشتر شود، دفع ادرار با درد همراه شود یا اینکه در ادرار فرد خون مشاهده شود. سنگ کلیه معمولا از طریق ادرار، از بدن فرد خارج میشود؛ بنابراین درد شما باید پس از خروج سنگ از بدنتان قطع شود.
در صورتی که درد ناشی از سنگ کلیه در بدن شما بسیار شدید بود، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید تا در صورت لازم، شما را به بیمارستان ارجاع دهد. اگر شرایط زیر را دارید، باید در مورد هرگونه درد ناشی از سنگ کلیه با پزشک خود مشورت کنید:
- سن 60 سال و بالاتر
- باردار بودن
- کم آبی بدن (در صورت مریضی یا ابتلا به اسهال، این مورد به راحتی در بدن شما ایجاد خواهد شد)
- داشتن یک کلیه یا ضعیف بودن دو کلیه بنا به هر دلیلی
- ادامه داشتن درد، پس از مصرف مسکن (پیش از مصرف هرگونه دارویی با یک داروساز مشورت کنید)
بیماری عفونت کلیه (پیلونفریت) نیز باعث ایجاد درد در ناحیه ربع فوقانی راست خواهد شد، مخصوصا اگر در کلیه راست اتفاق بیفتد؛ اما این مسئله چندان رایج نیست. در صورت ابتلا به این عارضه، ممکن است احساس ضعف، اسهال یا تب داشتن همزمان با احساس سرما را تجربه کنید.
ابتلا به عفونت کلیه، در زنان کمی رایج‌تر از مردان است.
نارسایی‌های کبد: کبد یک ارگان بزرگ بوده و فضای زیادی را در قسمت ربع فوقانی راست بدن به خود اختصاص می‌دهد. شرایطی که کبد را تحت تاثیر قرار داده و باعث ایجاد درد در این منطقه می‌شوند عبارت‌اند از:
- آبسه: آبسه کبدی، ناحیه‌ای چرکی در کبد است که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد میشود. آبسه کبدی در میان افراد مبتلا به دیابت رایج‌تر است. در صورت ابتلا به آبسه کبدی، کاهش اشتها، تب و کاهش وزن را نیز تجربه خواهید کرد.
- هپاتیت: این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که کبد ملتهب شود و این التهاب می‌تواند در اثر نوشیدن بیش از حد مشروبات الکلی یا عفونت‌های ویروسی ایجاد شود. هپاتیت انواع مختلفی دارد و در صورت ابتلا به آن، علائمی از جمله تب، خارش یا زردی پوست، کاهش اشتها و خستگی نیز به وجود خواهند آمد.
- کبد الکلی: این بیماری در صورت مصرف بیش از حد مشروبات الکلی ایجاد میشود. در صورت ابتلا به این بیماری، فرد دچار کم اشتهایی، اسهال و احساس مریضی میشود.
- زخم کبد (سیروز): این بیماری، از عملکرد صحیح کبد و انجام وظایف آن جلوگیری کرده و با مصرف شدید مشروبات الکلی یا ورود ویروس‌های آسیب زننده به کبد (مانند هپاتیت C) به وجود می‌اید. از جمله علائم این بیماری می‌توان به دمای بالای بدن، زرد شدن پوست یا چشم‌ها، نفس‌های کوتاه، مدفوع سیاه رنگ یا وجود خون در استفراغ بیمار اشاره نمود. در صورتی که هر یک از این علائم را داشته و از علت آن خبر ندارید، برای انجام معاینات لازم به پزشک مراجعه نمایید.
مشکلات لوزالمعده(پانکراس): مشکلات لوزالمعده، علاوه بر اینکه می‌توانند در ناحیه دنده‌های چپ بدن درد ایجاد کنند، در مواردی (پانکراتیت حاد) می‌توانند باعث درد در ربع فوقانی راست که به سمت وسط بدن حرکت می‌کند نیز شوند. به طور کلی، اگر متوجه زردی پوست یا درد شدید در ناحیه قفسه سینه و دنده‌های خود شدید، فورا جهت بررسی دلیل آن به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات گوارشی: دردهایی که در ناحیه دنده‌های سمت راست بدن شما وجود دارند، می‌توانند به دلیل امر رایجی به نام سوء هاضمه ایجاد شده باشند. در صورت ابتلا به سوء هاضمه ممکن است پس از هر وعده غذایی، درد قفسه سینه یا دردهایی مبهم در شکم خود حس کنید. همچنین این بیماری می‌تواند باعث احساس نفخ، سوزش سر دل و احساس مریضی نیز بشود.
در صورتی که فکر می‌کنید، دردی که در بدن شما وجود دارد به علت سوء هاضمه است، با ایجاد تغییر در رژیم غذایی می‌توانید خود را درمان کنید. در صورت ادامه دار شدن درد‌ها یا در صورتی که شرایط زیر را داشتید، درمان خانگی را فراموش کرده و به پزشک مراجعه نمایید:
- سن 55 سال یا بیشتر
- مریض بودن
- ابتلا به کم خونی
- وجود خون در مدفوع یا استفراغ
- کاهش وزن ناخواسته
دقت داشته باشید که سوء هاضمه‌ای که درمان نشده و ادامه دار باشد، می‌تواند عوارضی جدی در بدن ایجاد کند.
زونا (shingles)
زونا یک بیماری عفونی است که توسط ویروس آبله مرغان ایجاد میشود؛ این بیماری رایج بوده و از هر چهار نفر، یک نفر را آلوده می‌کند.
زونا معمولا باعث ایجاد درد (رایج‌ترین نشانه این بیماری) و سپس راش‌های پوستی همراه با خارش میشود. درد ناشی از این عارضه می‌تواند ملایم یا شدید باشد و در کنار آن، تب و سردرد نیز به همراه داشته باشد. علائم این بیماری می‌توانند قسمت‌های زیادی از بدن شما را تحت تاثیر قرار دهند، که یکی از این نواحی؛ اطراف دنده‌ها است.
در صورتی که همزمان با راش‌های پوستی، در ناحیه دنده‌های سمت راست بدن خود احساس درد داشتید و فکر می‌کردید که به زونا مبتلا شده‌اید، برای معاینه و درمان به پزشک مراجعه نمایید. در صورتی که در شرایط بارداری هستید یا سیستم ایمنی بدن شما ضعیف است، در صورت ابتلا به این بیماری حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
منابع: