به انقباض ناگهانی و غیرارادی یا سفت شدن غیرقابل کنترل عضله‌های کمر، "اسپاسم یا گرفتگی کمر" می‌گویند. این گرفتگی در پاسخ به فشار، استفاده بیش از حد، ضعف، یا درد عضله ایجاد می‌شود، همچنین آسیب‌های فیزیکی یا برخی از بیماری‌ها در گرفتگی کمر مؤثر می‌باشند. گرفتگی کمر اغلب در نزدیکی نخاع یا نزدیک ریشه‌های عصبی که به نخاع متصل هستند، ایجاد می‌شود. اگر در اثر این گرفتگی به اعصاب ناحیه درگیر فشار وارد شود، می‌تواند درد شدیدی را در بیمار ایجاد نماید. بسته به بیماری‌های زمینه‌ای، اختلال یا شرایط بیمار ممکن است گرفتگی کمر علائم دیگری را نیز همراه خود ایجاد کند . اغلب علائمی که گرفتگی کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهند، سایر سیستم‌های بدن را نیز درگیر می‌کنند.
علائم و نشانه‌ها
علائم اسکلتی - عضلانی که ممکن است همراه با اسپاسمیاگرفتگی کمر ایجاد شوند.
گرفتگی کمر می‌تواند باعث بروز علائمی در سیستم اسکلتی - عضلانی شود، از جمله:
- کمر درد
- درد باسن یا ران
- انحنای ستون فقرات
- "افتادگی پا" (کشیده شدن پا بر روی زمین به علت ضعف پاها)
- کشیدگی یا ضعف عضلانی
- درد و سفتی گردن
- درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در یک پا و یا باسن
- درد در شانه و بازو
- سفت شدن ستون فقرات
- توجه کنید که همه عوامل فوق می تواند به دلیل دیسک کمر ایجاد شود
علائم نورولوژیک یا عصبی کهممکن است همراه با اسپاسم یاگرفتگی کمر ایجاد شوند.
گرفتگی کمر می‌تواند باعث بروز علائمی شود که مربوط به سیستم عصبی است، از جمله:
- سردرد، به‌خصوص در پشت سر.
- مشکلات عصبی که باعث درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در یک دست، باسن، شانه یا پا می‌شود.
- سیاتیک (در تیزی که از کمر به پشت پا گسترش می‌یابد)
علائمی که می‌تواند نشان دهنده وجود یک بیماری جدی باشد.
در برخی موارد، گرفتگی کمر همراه با علائم دیگری ظاهر می‌شود که می‌تواند حاکی از وجود یک بیماری جدی باشد. در صورت مشاهده این علائم در خود یا همراهانتان فوراً به اورژانس‌های پزشکی مراجعه کرده تا وضعیتتان کاملاً ارزیابی شود. اگر علائم زیر را همراه با گرفتگی کمر مشاهده نمودید، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید:
- احساس غیرطبیعی، بی‌حسی یا ضعف در یک طرف بدن
- اختلال در تعادل و هماهنگی بدن
- از دست دادن کنترل مثانه و یا روده
- از دست دادن حس در اندام‌ها
- ضعف عضلانی در دست‌ها و پاها
علت‌ها و دلایل
نارسایی‌های فیزیکی
برخی از شرایط فیزیکی بدن شما را بیشتر در معرض گرفتگی عضلات قرار می‌دهند، برخی از این شرایط عبارت‌اند از:
- کم شدن آب بدن
- کاهش سطوح مواد معدنی خون، مانند پتاسیم و کلسیم
- عدم انعطاف پذیری تاندونی که در پشت پاها قرار دارد (همسترینگ)
- ضعیف یا عدم انعطاف‌پذیری عضلات پشت
- ضعف عضلات شکم
علل پاتولوژیک گرفتگی کمر
گرفتگی کمر می‌تواند ناشی از درد یک بیماری یا اختلال موجود در بدن باشد. ممکن است به دلیل اختلالات خاص و یا فشار به نخاع یا دیگر اعصاب نخاعی، گرفتگی کمر ایجاد شود.
اختلالاتی که می‌توانند باعث گرفتگی کمر شوند عبارت‌اند از:
- آرتروز در ستون فقرات
- انحنای ستون فقرات، مانند لوردوز یا اسکولیوز (انحنای غیرطبیعی ستون فقرات)
- فتق دیسک کمر
- تنگی کانال نخاعی
- اسپاندیلولیسیس یا اسپوندیلولیستزی (نقص در مهره‌ها یا ستون فقرات)
علل جدی گرفتگی کمر
در برخی موارد، اسپاسم کمر می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی یا تهدید کننده حیات فرد باشد، که بلافاصله باید به‌صورت اورژانسی ارزیاب گردد. مانند:
- عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان (التهاب و سفتی ستون فقرات ناشی از یک بیماری خود ایمن)
- آبسه اپیدورال (عفونت موضعی در امتداد کانال نخاعی)
- سنگ‌های صفراوی
- سنگ کلیه
- پیلونفریت (عفونت کلیه)
- تومورها
درمان
داروها
با توجه به‌شدت درد همراه با گرفتگی کمر، ممکن است استفاده از داروهای غیر نسخه‌ای لازم باشد. ایبوپروفن و استامینوفن می‌توانند التهاب و درد را کاهش دهند. قبل از استفاده از داروهای غیر نسخه‌ای ضد اسپاسم با پزشک خود مشورت کنید. اگر اسپاسم شدید باشد و یا به‌راحتی با داروهای غیر نسخه‌ای بهبود نیابد، ممکن است پزشک شل کننده‌های عضلانی را تجویز نماید. شل کننده‌های عضلانی نسخه‌ای متداول عبارت‌اند از: کاریسوپرودول (Soma، Vanadom) و سیکلو بنزاپرین (Flexeril, Fexmid)
تزریقات
اگر اقدامات دیگر درد شما را کاهش ندهد و اگر درد به پاها گسترش یابد، ممکن است پزشک تزریق کورتیزون (یک داروی ضد التهابی) و یا داروهای بی‌حس کننده را تجویز نماید. این داروها در فضای اطراف نخاع (فضای اپیدورال) تزریق می‌شوند. تزریق کورتیزون کمک می‌کند تا التهاب اطراف ریشه‌های عصبی کاهش یابد، اما معمولاً درد پس از چند ماه باز می‌گردد.
درمان فیزیکی
درمان غیرفعال یا پسیو
متخصصین طب فیزیکی و توان‌بخشی ما در کلینیک پیشگام ممکن است درمان‌های پسیو را برای شما ارائه دهند، مانند:
- ماساژ عمیق بافت‌ها:این تکنیک اسپاسم عضلات و تنش‌های مزمن عضلانی که در اثر تنش‌های زندگی روزمره ایجاد می‌شوند را مورد هدف قرار می‌دهد. اسپاسم یا تنش عضلانی می‌تواند در اثر کشیدگی یا رگ به رگ شدن عضلات هم ایجاد شود. متخصص طب فیزیکی با استفاده از فشار مستقیم و ماساژ تلاش می‌کند تنش موجود در بافت‌های نرم (رباط‌ها، تاندون‌ها، عضلات) را برطرف نماید.
- گرما/سرما درمانی: فیزیوتراپیست به‌صورت متناوب شما را تحت درمان‌های سرد و گرم قرار می‌دهد. با استفاده از حرارت، خون‌رسانی به ناحیه مورد نظر افزایش می‌یابد، در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به آن منطقه وارد می‌شود. همچنین افزایش خون‌رسانی به بافت باعث می‌شود مواد زائد بافتی که در اثر تنش عضله ایجاد گشته‌اند راحت‌تر از بافت خارج شوند، این کار باعث می‌شود سرعت روند درمان افزایش یابد. کمپرس سرد که سرما درمانی نیز نامیده می‌شود، گردش خون ناحیه هدف را کند می‌کند، این کار باعث کاهش التهاب، اسپاسم عضلانی و درد می‌شود. ممکن است یک بسته سرد بر منطقه هدف قرار داده شود و یا ناحیه مورد نظر با یخ ماساژ داده شود. همچنین اسپری به نام فلوئورومتان وجود دارد که با کمکان می‌توان بافت را سرد نمود. پس از سرما درمانی، ممکن است متخصص طب فیزیکی شروع به انجام تمرینات خاصی بر روی عضله مورد نظر بکند تا تحت کشش قرارگرفته و گرفتگیان برطرف شود.
- تحریک الکتریکی عصب (TENS): دستگاه TENS عضلات را از طریق جریان متغیر الکتریکی تحریک می‌کند. TENS کمک می‌کند تا اسپاسم عضلانی کاهش یابد. همچنین باعث می‌شود بدن اندورفین (مسکن طبیعی بدن) خود را افزایش دهد. تجهیزات TENS نسبتاً بزرگ است. با این حال، ابزارهای کوچکی نیز برای استفاده در خانه، در بازار موجود است. به هر حال TENS های بزرگ و یا کوچک خانگی، برای درمان گرفتگی کمر می‌توانند مفید باشند.
- امواج اولتراسوند (مافوق صوت):امواج اولتراسوند کمک می‌کنند تا گردش خون بافت افزایش یابد، درنتیجه اسپاسم عضلانی، گرفتگی، تورم، سفتی و درد عضلات کاهش می‌یابد. ارسال امواج صوتی به عمق بافت‌ها یک حرارت ملایمی را ایجاد می‌کند که در جریان گردش خون بافت افزایش یافته و بیماری بهبود پیدا می‌کند.
درمان فعال یا اکتیو
در بخش درمان‌های فیزیکی فعال، متخصصان طب فیزیکی ما به شما تمرین‌های مختلفی را آموزش می‌دهند که باعث بهبود انعطاف‌پذیری، قدرت، تعادل و افزایش دامنه حرکتی (دامنه‌ای که مفاصل می‌توانند به‌راحتی حرکت کنند (شما می‌شود.
برنامه درمانی متخصصین طب فیزیکی و توان‌بخشی ما بر اساس شرایط و سابقه هر فردی، منحصر به فرد است. ممکن است تمریناتی که برای کمر درد شما تجویز می‌شود برای افراد دیگر مناسب نباشد، به‌خصوص اگر منشأ درد کمر متفاوت بوده باشد.
درمان‌های کاریوپراکتیک (طب فیزیکی)
کشش
در طب فیزیکی یا کایروپراتیک از تکنیک‌های مختلف کششی استفاده می‌شود. در این خصوص می‌توان برای تحت کشش قرار دادن ستون فقرات از ابزارهای خاصی استفاده نمود. این درمان کمک می‌کند تا به‌صورت جداگانه فشار دیسک و مهره‌ها کاهش یابد، درنتیجه فشار موجود بر ریشه‌های عصبی کم شده و بیمار احساس راحتی بیشتری می‌کند.
درمان دستی ستون فقرات
در درمان دستی ستون فقرات نیرویی (سریع، کم عمق) بر مفصل مهره‌های مورد نظر یا اطراف آن وارد می‌شود، تا مفصل بتواند کمی بیش از دامنه حرکتی خود حرکت داشته باشد. اغلب در درمان دستی ستون فقرات از یک وسیله‌ای به نام "ادیوایبل پاپ" برای شنیدن اصوات ایجاد شده استفاده می‌گردد. اعتقاد بر این است که گاز محلول موجود در مایعات مفصل در اثر فشار سریع آزاد می‌گردند. این گاز به‌طور ناگهانی به حباب‌های کوچک می‌پیوندد و یک صدایی را در مفصل ایجاد می‌کند.
برای درمان گرفتگی و خشکی عضلات کمر روش های دیگری ازجمله تزریق اوزون و جراحی نیز وجود دارد.
نکاتی هدفمند برای کاهش درد
هنگامی که توانستید فعالیت‌های عادی خود را مجدداً از سر بگیرید، تمریناتی را که برای جلوگیری عود مجدد اسپاسم کمر طراحی شده‌اند را به‌صورت مرتب انجام دهید.
کشش ناحیه همسترینگ (پشت ران)
- در این تمرین بیش از حد عضلات همسترینگ (واقع در پشت ران) تحت کشش قرار ندهید. ممکن است باعث آسیب و یا پارگی عضلات (عضلاتی که بیش از اندازه دچار اسپاسم و یا گرفتگی شده‌اند) شود.
- بر روی زمین یا تخت بنشینید. یک پا را در مقابل خود صاف کنید.
- پای دیگر خود را خم کرده به نحوی که کف پای شما در نزدیک‌ترین موقعیت به زانوی پای دیگر قرار بگیرد.
- به‌آرامی و ملایم به سمت جلو خم شوید. برای کشش عضلات همسترینگ، اجازه دهید وزن سر و قسمت بالای بدن شما به سمت جلو بیافتد تا پشت ران و کمر تحت کشش قرار گیرند. برای انجام این تمرین فشاری بر خود وارد نکنید.
- دو دست خود را به سمت پنجه پا دراز کنید تا کشش ملایمی را در کمر و پشت ران خود احساس نمایید.
- این حالت را 15 الی 20 ثانیه نگه دارید.
- حداقل این حرکت را 6 بار تکرار کنید و دان را به 12 بار تکرار برسانید.
کشش در حالت دراز کش با کمک دستان (یا آرنج) و یا کشش در حالت ایستاده
- بر روی شکم دراز بکشید.
- با فشار بر روی دست‌ها بالا تنه خود را از مین بلند کنید، تا آنجا که ممکن است و راحت هستید در ناحیه کمر خود یک قوس ایجاد کنید. این حرکت نباید باعث درد یا ناراحتی در شما شود. اگر این حرکت باعث ناراحتی شما می‌شود، سعی کنید از آرنج‌های خود استفاده کرده و بالا تنه را تا آنجایی که درد ایجاد نمی‌شود بالا بیاورید و مانند مرحله قبل یک قوس در کمر خود ایجاد نماید.
- از عضلات باسن و یا کمر استفاده نکنید. آن‌ها را آرام و غیرفعال نگه دارید، تمام فشار باید بر روی دستان و عضلات شانه قرار بگیرد.
- این حالت را 3 الی 5 ثانیه نگه دارید
- هر چند بار که راحت هستید، این حرکت را تکرار نمایید.
- اگر دراز کشیدن به پشت بیش از حد دردناک است و یا فشار به آرنج‌ها شما را اذیت می‌کند و یا اگر از خانه درو هستید، می‌توانید این حرکت را ایستاده انجام دهید. همانند تصویر بایستید، و به‌آرامی تا زمانی‌که اذیت نمی‌شوید به عقب خم شوید.
کشش در حالت سجده
- فرض کنید در موقعیت سجده قرار دارید، همانند تصویر خود را تحت کشش قرار دهید.
- خود را در این وضعیت قرار داده و آرام بگیرید. در حالی که نوک انگشتان خود را به جلوی کشید، باسن را به سمت عقب برده تا در ستون فقرات و کمر کشش راحت و ملایمی را احساس کنید.
- به مدت 30 ثانیه این وضعیت را حفظ کنید.
- هر چند بار که راحت هستید، این حرکت را تکرار نمایید.
کشش گربه‌ای
- زانوها و دستان را همانند تصویر قرار دهید، به‌اندازه عرض شانه‌ها به آن‌ها فاصله دهید. پشت خود را صاف کرده و در حالت چهار دست و پا قرار بگیرید.
- به بالا یا روبه‌روی خود نگاه نکنید، این کار باعث می‌شود در طول ورزش گردن شما صاف شده و فشاری بر آن وارد نشود.
- لگن خود را به سمت عقب کشیده و یک قوسی به سمت بالا در کمر خود ایجاد نمایید، همانند یک گربه عصبانی. اجازه دهید تا آنجا که ممکن است ستون فقرات شما به سمت سقف حرکت نماید. عضلات شکم را منقبض کرده و آن را به سمت ستون فقرات به عقب بکشید. به‌آرامی ستون فقرات خود را تحت کشش قرار دهید، در این حالت نباید احساس درد ایجاد شود.
- به مدت 10 ثانیه این وضعیت را حفظ کنید.
- سپس لگن را به سمت جلو و پایین کشیده و مانند یک اسب پیر یک قوس معکوسی را در ستون فقرات خود ایجاد نمایید. اجازه دهید که ستون فقرات شما به سمت کف اتاق رها شود. به‌آرامی ستون فقرات را به سمت پایین بکشید به نحوی که یک کشش ملایم و بدون دردی را در کمر خود حس نمایید.
- به مدت 10 ثانیه این وضعیت را حفظ کنید.
- هر چند بار که راحت هستید، این حرکت را تکرار نمایید.
