بیماری مننژیت
نویسنده : معین | زمان انتشار : 23 دی 1399 ساعت 01:01
مننژیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب است که در آن غشاء مننژ اطراف مغز و نخاع ملتهب می‌شود.
مننژیت یک التهاب نرم شامه (مننژ) و مایع مغزی- نخاعی است که غالباً منشأ ویروسی یا باکتریایی دارد و بسته به نوع عامل ایجاد کننده، شدت و درمان آن متفاوت است، به‌طوری که این بیماری ویروسی معمولاً خفیف‌تر بوده و بدون درمان خاصی بهبود می‌یابد ولی شناسایی برخی از آنها مانند هرپس سیمپلكس از نظر درمان اختصاصی مهم است. این بیماری باکتریال می‌تواند کاملاً شدید بوده، سبب آسیب‌های مغزی، از دست دادن شنوایی، اختلالات یادگیری و گاهی مرگ شود.
بیشتر بخوانید: ویروس کرونا؛ علائم، تشخیص، درمان، پیشگیری و توصیه‌های مهم
مننژیت چیست؟
این بیماری به‌معنای التهاب غشاء نرم شامه (مننژ) اطراف مغز و نخاع است. تورم حاصل از این بیماری به طور معمول سبب علائم مانند سردرد، تب و سفتی گردن می‌شود. در اغلب موارد علت این بیماری عفونت ویروسی است، اما عفونت‌های باکتریایی، انگلی و قارچی نیز می‌توانند علت این بیماری باشند. برخی از موارد مننژیت بدون درمان در چند هفته بهبود می‌یابند. مننژیت می‌تواند تهدید کننده حیات باشد و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم مننژیت
علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی در آغاز می‌تواند مشابه باشد. با این حال علائم این بیماری باکتریایی معمولاً شدیدتر هستند. علائم نیز بسته به سن متفاوت است.
علائم نوع ویروسی
مننژیت ویروسی در نوزادان ممکن است باعث علائم زیر شود:
- کاهش اشتها
- تحریک پذیری
- خواب آلودگی
- تب بالا
- گریه‌ی پی در پی
- بی خواب و بی قراري شدید
- برآمدگی در قسمت نرم بالاي سر کودك
- خشکی گردن و بدن کودک
در بزرگسالان، مننژیت ویروسی ممکن است باعث علائم زیر شود:
- سردرد
- تب
- گرفتگی گردن
- تشنج
- حساسیت به نور و روشنایی
- خواب آلودگی
- تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
علائم نوع باکتریایی
علائم نوع باکتریایی این بیماری به طور ناگهانی ایجاد می‌شود. نشانه‌ها و علائم آن عبارت‌اند از:
- تغییر وضعیت ذهنی
- حالت تهوع
- استفراغ
- حساسیت به نور
- تحریک پذیری
- سردرد
- تب
- لرز
- گرفتگی گردن
- ایجاد راش‌های پوستی بنفش شبیه به کبودی
- خواب آلودگی
اگر این علائم را تجربه می‌کنید، فورا به پزشک مراجعه کنید. مننژیت باکتری و ویروسی می‌تواند کشنده باشد.
علائم نوع قارچی
علائم مننژیت قارچی شبیه سایر انواع این عفونت است که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- استفراغ
- حساسیت به نور
- تب
- سردرد
- سردرگمی
انواع مننژیت
عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع‌ترین علت این بیماری هستند. این بیماری را می‌توان به رده‌های زیر تقسیم کرد:
ویروسی: مننژیت ویروسی شایع‌ترین نوع این بیماری است. ویروس‌ها در گروه Enterovirus باعث 85 درصد موارد می‌شوند. این نوع مننژیت در تابستان و پاییز رایج‌تر هستند. اغلب ویروس‌هایی که باعث مننژیت ویروسی می‌شوند، شامل آنتروویروس، ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2، ویروس زونا (که به عامل آبله مرغان و زونا شناخته می‌شود)، ویروس ایدز و ویروس اوریون هستند.
باکتریایی: مننژیت باکتریایی مسری است و به علت عفونت باکتری‌های خاصی ایجاد می‌شود. اگر این نوع از بیماری درمان نشود، مرگبار است. بین 5 تا 40 درصد کودکان و 20 تا 50 درصد از بزرگسالان با این وضعیت می‌میرند.
قارچی: مننژیت قارچی یک نوع نادر نوع از آن است که در اثر یک قارچ که بدن را آلوده می‌کند و سپس از جریان خون شما به مغز یا نخاع گسترش می‌یابد، ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر احتمال دارد به نوع قارچی مبتلا شوند.
انگلی: این نوع از بیماری کمتر از نوع ویروسی یا باکتریایی رایج است و به دلیل انگل‌هایی که در خاک، مدفوع و بعضی حیوانات و مواد غذایی مانند حلزون‌ها، ماهی خام، مرغ یا محصولات وجود دارد، ایجاد می‌شود.
سایر مننژیت‌ها: سایر مواردی که به‌جز موارد ذکر شده می‌توانند فرد را دچار این بیماری کند، شامل مواد شیمیایی، آلرژي به بعضی از داروها، بعضی از انواع سرطان و بیماری‌های التهابی همچون سارکوئیدوز هستند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر شخصی در خانواده‌تان علائم این بیماری داشته باشد، سریعا به اورژانس مراجعه کنید تا علائم او مورد بررسی قرار گیرد. درمان با تأخیر باعث افزایش خطر آسیب مغزی دائمی یا مرگ می‌شود. برای بررسی و تشخیص بهتر علت این بیماری باید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید، شما می‌توانید از لیست پزشکان متخصص مغز و اعصاب موجود در سامانه نوبت دهی دکتر دکتر، متخصص مغز و اعصاب خود را انتخاب کنید.
علت مننژیت
عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت این بیماری هستند، به دنبال آن عفونت‌های باکتریایی و به ندرت عفونت‌های قارچی علت این بیماری هستند. از آنجایی که عفونت‌های باکتری می‌توانند تهدید کننده حیات باشند، شناسایی علت این بیماری ضروری است.
باکتریایی
باکتری‌هایی که به جریان خون وارد می‌شوند و به مغز و نخاع سفر می‌کنند مننژیت باکتریایی حاد را ایجاد می‌کنند؛ اما همچنین در اثر عفونت گوش یا سینوسی، تروما یا آسیب به سر (شکستگی جمجمه) یا به ندرت پس از عمل جراحی، باکتری‌ها به طور مستقیم به مننژ مغز حمله می‌کنند. چندین باکتری می‌تواند علت مننژیت باکتریایی حاد باشند:
- استرپتوکوک پنومونیه (پنوموکوک). این باکتری شایع‌ترین علت نوع باکتریایی در نوزادان، کودکان و بزرگسالان است.
- Neisseria meningitidis (مننژیکوکوس). این باکتری یکی دیگر از علت مننژیت باکتریایی است. این باکتری‌ها معمولاً عفونت تنفسی فوقانی را ایجاد می‌کنند، اما نوع مننژاکوئیک در هنگام ورود به جریان خون می‌توانند این اختلال را ایجاد کنند. این یک عفونت بسیار مسری است که عمدتاً نوجوانان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- Listeria monocytogenes (لیستریا). این باکتری‌ها را می‌توان در پنیرهای غیر پاستوریزه، هات داگ و محل‌های غذاخوری یافت. زنان باردار، نوزادان، افراد مسن و افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر حساس هستند.
ویروسی
نوع ویروسی معمولاً خفیف است و اغلب به خودی خود درمان می‌شود. اکثر موارد این اختلال به‌وسیله یک گروه از ویروس‌ها به نام enteroviruses ایجاد می‌شوند که در اواخر تابستان و اوایل پاییز شایع‌تر هستند. ویروس‌ها از قبیل ویروس هرپس سیمپلکس، اچ آی وی، اوریون، ویروس غرب نیل و دیگران نیز می‌توانند علت مننژیت ویروسی باشند.
قارچی
نوع قارچی نسبتاً غیرمعمول است و باعث نوع مزمن بیماری می‌شود. نوع قارچی مسری نیست.
سایر عواملی که علت مننژِت هستند
این اختلال همچنین می‌تواند به علت غیر عفونی، مانند واکنش‌های شیمیایی، آلرژی‌های دارویی، برخی انواع سرطان و بیماری‌های التهابی مانند سارکوئیدوز باشد.
عوامل خطر مننژیت
عوامل و مواردی که می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند شامل موارد زیر می‌شود:
- اگر شما یا کودکان یکی از نوبت‌های واکسن زدن را رد کنید، خطر ابتلاي شما به بیماری مننژیت افزایش می‌یابد.
- اغلب انواع این اختلال ویروسی در سنین قبل از 5 سال رخ می‌دهند و اکثر موارد مننژیت ویروسی در افراد زیر ۲۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- دانشجویان ساکن در خوابگاه، پرسنل نظامی ساکن پایگاه‌های نظامی و کودکان مدرسه رو یا کودکانی که در پرورشگاه هستند، در خطر بیشتري براي ابتلا به این بیماري هستند.
- اگر شما باردار هستید، در خطر بیشتري براي ابتلا به این اختلال قرار دارید.
- بیماري و عواملی که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار داده همچون دیابت، ایدز، الکلی بودن و … می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به این اختلال نماید.
تشخیص مننژیت
تشخیص زود هنگام و درمان این اختلال اهمیت فوق العاده‌ای دارد. پس از بروز علائم، بیمار باید بی‌درنگ به پزشک مراجعه نماید. تشخیص بر اساس بررسی مایع مغزی -نخاعی و وجود سلول‌های التهابی، بررسی آنتی ژن باکتری‌ها و ویروس‌ها و کشت باکتری‌ها در نمونه مایع مغزی-نخاعی است.
درمان بیماری مننژیت
درمان این بیماری بسته به نوع بزرگ سالان یا کودکان متفاوت است.
درمان مننژیت باکتریایی مننژیت حاد باکتریایی نیاز به درمان سریع با آنتی بیوتیک های داخل وریدی و داروهاي کورتیزونی براي اطمینان از بهبود و کاهش عوارض آن همچون ورم مغزي و یا تشنج دارد. آنتی بیوتیک یا ترکیب آنتی بیوتیکی و دارویی شما که پزشکتان براي شما انتخاب می‌کند، بسته به نوع عفونت متفاوت است.
درمان مننژیت ویروسی آنتی بیوتیک ها قادر به درمان نوع ویروسی این بیماری نیستند و در بیشتر موارد مننژیت ویروسی خود به خود در طول چند هفته بهبود می‌یابد. درمان انواع ساده ویروسی شامل موارد زیر است:
- استراحت
- مصرف فراوان مایعات
- داروهاي مسکن براي کاهش درد و تب
- اگر علت بیماری شما ویروس تب خال است، می‌شود از داروي ضد ویروسی استفاده کرد.
درمان سایر انواع مننژیت اگر علت این اختلال شما معلوم نباشد، پزشکتان شروع به استفاده از درمان‌ها ضدویروسی و آنتی بیوتیکی تا زمان مشخص شدن علت این اختلال می‌کند. مننژیت قارچی با داروهاي ضد قارچ درمان می‌شود. البته این داروها اثرات جانبی جدي داشته و ممکن است شروع درمان با این داروها تا زمان تشخیص آزمایشگاهی مننژیت قارچی به تعویق افتد. مننژیت مزمن بسته به علت آنکه عموماً عفونت قارچی هست، درمان می‌شود.
مننژیت‌هاي غیر عفونی که به علت حساسیت و یا بیماری‌های خود ایمنی رخ داده‌اند را ممکن است با داروهاي کورتیزونی درمان نمایند. در بعضی از موارد نیاز به درمان خاصی نبوده و بیماري خود به خود بهبود می‌یابد. در مننژیت مرتبط با سرطان نیز نیاز به درمان سرطان براي درمان مننژیت دارد.
آیا مننژیت قابل درمان است؟
در صورت تجویز به موقع آنتی بیوتیک مناسب، مننژیت باکتریایی درمان پذیر است و احتمال مرگ و میر آن به کمتر از 51 درصد می‌رسد.
آیا مننژیت واگیر دارد؟
بلی. برخی از فرم‌های این اختلال باکتریال مسری است. سرایت از طریق ترشحات تنفسی و گلو نظیر سرفه، بوسه،… امكان پذیر بوده ولی خوشبختانه شدت انتقال آن مانند سرما خوردگی و آنفلوانزا بالا نیست، بنابراین گاهی مننژیت‌های مننگوکوکی می‌توانند از طریق تماس‌های نزدیک و طولانی به افراد دیگر منتقل شوند.
عوارض جانبی مننژیت
عوارض این اختلال می‌تواند شدید باشد. هرچه بیشتر شما یا فرزندتان این بیماری را بدون درمان داشته باشید، خطر ابتلا به تشنج و آسیب‌های عصبی دائمی، از جمله:
- از دست دادن شنوایی
- مشکل حافظه
- ناتوانی‌های یادگیری
- ضربه مغزی
- اختلال در صحبت کردن
- تشنج
- نارسایی کلیه
- شوک
- مرگ
با درمان سریع، حتی بیماران مبتلا به مننژیت شدید می‌توانند بهبود خوبی داشته باشند.
پیشگیری از بیماری مننژیت
مننژیت باکتریایی و ویروسی واگیردار هستند، البته هیچ‌کدام به واگیرداري سرماخوردگی یا آنفولانزا نیستند. احتمال انتقال هر دو از طریق ذرات ترشحات تنفسی در حین برخوردهاي نزدیک مانند بوسیدن، عطسه یا سرفه کردن به طرف کسی وجود دارد، اما صرف تنفس هوایی که فرد مبتلا به این اختلال در آن نفس کشیده است باعث انتقال آنها نمی‌شود.
مننژیت ویروسی معمولاً توسط آنتروویروس ها به وجود می‌آید و بیشتر از طریق آلودگی مدفوعی منتشر می‌شود. احتمال آلودگی را می‌توان با تغییر رفتارهاي منجر به انتقال کاهش داد. بعضی از انواع خاص واکسن‌ها می‌توانند از ابتلا به بعضی از مننژیت‌ها پیشگیري نمایند.
منابع: