بیرون زدگی استخوان کنار زانو

کشکک زانو یا پاتلا، یکی از سه استخوان تشکیل دهنده مفصل زانو است. هر کدام از این استخوان‌ها در سطح تماسشان با یکدیگر دارای لایه محافظی از غضروف هستند. همچنین کشکک زانو در میان یک تاندون قرار دارد. این تاندون عضلات چهارسر ران را به استخوان درشت نی (تیبیا) در پایین زانو متصل می‌کند.

نیمه دررفتگی کشکک زانو

با خم و راست شدن زانو، کشکک زانو روی شیاری که در انتهای پایینی استخوان قرار دارد بالا و پایین می‌رود. این شیار تروکلئا نام دارد. شکل کشکک طوری است که درست در مرکز شیار تروکلئا جا گرفته و به شکل متقارنی در درون این شیار می‌لغزد. در برخی افراد، کشکک زانو به طرف خارج زانو کشیده می‌شود. در این حالت، کشکک در وسط شیار حرکت نمی‌کند (که ما به این وضعیت نیمه دررفتگی و جابجایی کشکک زانو  می‌گوییم).

بسته به شدت نیمه در رفتگی کشکک زانو، حرکت نکردن کشکک در مسیر صحیح خود می‌تواند باعث هیچگونه علائمی نشده و یا منجر به در رفتگی زانو شود (در این حالت کشکک زانو کاملاً از شیار خارج می‌شود). در اکثر موارد نیمه دررفتگی کشکک زانو باعث ناراحتی در هنگام فعالیت و درد اطراف کناره‌های کشکک زانو می‌شود که به آن سندرم درد پاتلوفمورال گفته می‌شود. 

علل نیمه دررفتگی کشکک زانو

عوامل زیادی وجود دارد که می‌توانند در بروز نیمه دررفتگی کشکک زانو نقش داشته باشند. به عبارت دیگر ناپایداری کشکک زانو می‌تواند ناشی از تأثیر احتمالی چندین عامل باشد.

این عوامل احتمالی عبارتند از:

• پهن بود لگن
• کم عمق بودن شیار زیر کشکک
• ناهنجاری‌های راه رفتن

در اکثر موارد، درد ناشی از نیمه دررفتگی کشکک زانو به سندرم درد پاتلوفمورال مربوط است. سایر دلایل درد کشکک زانو نیز عبارتند از آرتروز زانو، تاندونیت کشکک زانو (زانوی پرندگان) وسندرم پلیکا.

علائم نیمه دررفتگی کشکک زانو

درد شدید

شایع‌ترین علامت نیمه دررفتگی کشکک زانو درد شدید در اطراف زانو است؛ عموماً درد فوراً احساس شده و وقتی که شخص تلاش می‌کند زانوی آسیب‌دیده را حرکت دهد، بدتر می‌شود. معمولاً، درد زانوی ناشی از نیمه دررفتگی کشکک تا زمانی که کشکک زانو سر جایش قرار نگیرد ادامه خواهد داشت. بعد از درمان هم زانوی آسیب‌دیده همچنان به لمس حساس بوده و تا بهبودی کامل تاندون‌های کشکک زانو وضعیت به همین شکل خواهد ماند.

تورم یا کبودی

نیمه دررفتگی کشکک می‌تواند فوراً و به سرعت باعث تورم مفصل زانو شود. زانوی آسیب‌دیده پف کرده یا بزرگ می‌شود و به لمس حساس خواهد بود. آسیب‌دیدگی بافت ناشی از نیمه دررفتگی کشکک زانو نیز منجر به کبودی اطراف زانو می‌شود. کبودی هنگامی رخ می‌دهد که خون زیر سطح پوست جمع شده به همین دلیل پوست ناحیه آسیب‌دیده به رنگ قرمز، آبی یا بنفش دیده می‌شود. با بهبود آسیب‌دیدگی، این علائم نیمه دررفتگی کشکک زانو نیز به تدریج فروکش می‌کنند.

ناپایداری زانو

اگر تاندون‌های زانو لغزیده و از جایشان خارج شوند، شخص در مفصل زانویش احساس ناپایداری می‌کند. این نوع آسیب‌دیدگی قرار دادن وزن بدن روی زانوی آسیب‌دیده را، چه در هنگام راه رفتن و چه در حالت ایستاده، برای شخص مشکل می‌کند. قرار دادن وزن بدن روی زانوی آسیب‌دیده باعث می‌شود زانو قفل کرده یا خالی کند، که این خطر از دست رفتن تعادل و زمین خوردن شخص مصدوم را افزایش می‌دهد. عموماً بعد از آنکه آسیب‌دیدگی کاملاً بهبود یافت، زانو قدرت اولیه خود را دوباره به دست می‌آورد.

تغییر شکل زانو

گاهی اوقات، زانویی که دچار نیمه دررفتگی کشکک شده، بدشکل می‌شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که کشکک زانو از جایش به بیرون لغزیده و باعث به هم خوردن راستای زانو می‌شود. البته، بعد از آنکه کشکک زانو توسط یک پزشک در موقعیت صحیحش قرار گرفت، علائم بدشکلی ناشی از نیمه دررفتگی کشکک زانو کاملاً رفع می‌شوند.

درمان نیمه دررفتگی کشکک زانو

در درمان نیمه دررفتگی کشکک زانو ابتدا باید مطمئن شد که کشکک در نرفته باشد. درد ادامه تعدادی از روش های درمان ازجمله  جراحی آرتروسکوپی زانو، روش پرایس،داروها، بریس و ... آورده شده است.

فرمول پرایس (PRICE)

این واژه مخفف «محافظت، استراحت، یخ، فشرده‌سازی (کمپرس) و بالا بردن» است.

• محافظت: از زانویتان در برابر آسیب‌دیدگی‌های بیشتر محافظت کرده و از انجام هرگونه فعالیتی که می‌تواند یک دررفتگی ساده را به مشکلی شدید تبدیل کند خودداری کنید.
• استراحت: استراحت یکی از بخش‌های بسیار مهم هر درمانی، از جمله درمان نیمه دررفتگی کشکک زانو، است.
• یخ: روزی چندین بار و هر با به مدت 15 تا 20 دقیقه روی محل آسیب دیده کیسه یخ یا کیسه ژل بگذارید. برای قرار دان یخ روی زانو ابتدا باید آن را در یک حوله بپیچانید زیرا قرار دادن مستقیم یخ باعث آسیب دیدن بافت‌های نرم می‌شود.
• اعمال فشار: استفاده از بانداژ‌های الاستیک بهترین راه برای اعمال فشار بر ناحیه آسیب‌دیده و کاهش درد و تورم است.
• بالا بردن: پای آسیب‌دیده را جایی بالاتر از سطح قلبتان قرار دهید. می‌توانید برای بالا نگه‌داشتن پا زیر آن بالش قرار دهید.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDها)

ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین یا استامینوفن به کاهش ورم و درد کمک می‌کنند.

بریس زانو

برای نگه‌داشتن کشکک زانو در موقعیت صحیح آن یا در شیارش، باید از بریس زانو استفاده کرد. برخی از بریس‌های زانو، مخصوصاً برای درمان دررفتگی کشکک زانو طراحی شده‌اند. از پزشکتان بخواهید یک بریس زانوی مناسب به شما معرفی کند.

استفاده از نوار چسب و اسپلینت

این وسایل هر دو به نگه‌داشتن کشکک در شیارش کمک می‌کنند. البته، آن‌ها راه‌حل‌های کوتاه مدت بوده و تنها علائم عارضه را تسکین می‌دهند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از بخش‌های خیلی مهم درمان است. این روش قابلیت حرکت و دامنه حرکتی زانو را تا حد بسیار زیادی بهبود می‌دهد. فیزیوتراپی حتی از بروز آسیب‌دیدگی‌های بعدی جلوگیری کرده و برای رفع ناتوانی‌تان به شما کمک می‌کند. فیزیوتراپی در کنار برنامه‌های ورزشی ممکن است از درمان‌های زیر به عنوان درمان مکمل جهت تسریع فرایند بهبودی استفاده کند:

• ماساژ بافت نرم
• درمان با یخ یا گرما
• آب‌درمانی

فیزیوتراپ ما، تمرینات مؤثری را به شما معرفی می‌کند که می‌توانند به بهبود موفقیت‌آمیز نیمه دررفتگی کشکک زانوی شما کمک کنند. انجام تمرینات تثبیت لگن مانند تمرینات عضلات فلکسور و ابداکتور مفصل ران تا حد زیادی در تقویت و تثبیت کشکک زانو تأثیر دارند. انجام حرکات کششی مناسب عضلات چهارسر ران و ایلیوتیبیال هم مفید خواهد بود. دکتر سپهریان، اغلب فیزیوتراپی را برای اشخاصی که اولین بار است دچار نیمه دررفتگی کشکک زانو می‌شود، توصیه می‌کنند.

برخی دیگر از تمرینات مناسب نیمه دررفتگی کشکک زانو عبارتند از:

• کشش عضلات همسترینگ روی دیوار
• کشش ایستاده ساق پا
• حرکات ایزومتریک عضله چهارسر رانی
• بالا آوردن پا در حالت کشیده
• بالا آوردن ران در حالت دمر
• بالا رفتن از پله (استپ)
• اسکات دیواری با کمک توپ
• تثبیت زانو
• صاف کردن زانو با کش
• بی‌حرکت کننده‌های زانو: از آن‌ها به عنوان تکیه‌گاهی برای زانو در طول دوره درمان استفاده می‌شود. آن‌ها همچنین برای جلوگیری از حرکات ناخواسته زانو که می‌توانند باعث پیچیده‌تر شده آسیب‌دیدگی شوند نیز بسیار مؤثرند.
• کفش راحت: استفاده از کفش‌های مناسبی که هم راحت هستند و هم به بهبود نحوه راه رفتن کمک می‌کنند نقش بسیار مهمی در درمان نیمه دررفتگی کشکک دارد زیرا باعث کاهش نیرو فشار روی کشکک زانو می‌شود.
• جراحی: اگر بیمار دچار درد مستمر بوده یا نیمه دررفتگی مکرراً رخ بدهد، پزشک انجام نوعی جراحی به نام آزادسازی جانبی را توصیه می‌کند که در آن رباط‌های جانبی سفت، شل می‌شوند تا کشکک بتواند در شیارش باقی بماند. گاهی اوقات، هم‌محور نبودن مفصل پاتلوفمورال باعث خارج شدن کشکک از شیار می‌شود. با کمک جراحی فوق‌الذکر می‌توان این مشکل را نیز حل کرد.