به مکانی که در آن ورزش های باستانی انجام میشود چه میگویند

به مکانی که در آن ورزش های باستانی انجام می شود چه میگویند را از سایت نکس 98 دریافت کنید.

ورزش زورخانه‌ای

ورزش زورخانه‌ای یا ورزش باستانی یا ورزش پهلوانی نام مجموعه حرکات ورزشی با اسباب و بی‌اسباب و آداب و رسوم مربوط به آن‌هاست که در محدوده تاریخی و فرهنگی ایران از گذشته‌های دور رواج داشته‌است.

ورزش‌های زورخانه‌ای نام دیگر ورزش‌های باستانی ایرانیان است. جایی که در آن به ورزش باستانی می‌پردازند زورخانه نام دارد هم چنین در زورخانه علاوه بر ورزش زورخانه‌ای کشتی پهلوانی نیز گرفته می‌شود.

پروندهٔ ثبت جهانی آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای به کوشش فدراسیون ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای ایران با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آماده گردید. آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۹ برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۱۰ در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران[۱] به ثبت جهانی رسید.[۲]

دانشنامه بروک‌هاوس آلمانی، با استناد به تحقیقات دانشگاه ورزش آلمان واقع در شهر کلن، ورزش زورخانه‌ای را در کتاب اصلی و جلد ویژه ورزش، قدیمی‌ترین ورزش بدن‌سازی جهان معرفی می‌کند.

پیشینه[ویرایش]

ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده‌است. جامعهٔ آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکارانی قائل می‌شد که برای قدرت بدنی و شجاعت روحی که در اختیار داشتند، شکرگزار بوده‌اند.

بر پایهٔ تاریخ، زورخانه در حدود هفتصد سال پیش (قرن ۷ خورشیدی) به وسیلهٔ محمود معروف به پوریای ولی[نیازمند منبع] که ظاهراً از مردم آذربایجان بوده و گویا در سال ۷۷۲ ه‍.ق امروزی بازسازمان دهی شده‌است. با این حال بر پایهٔ رفتار و منش تاریخی و اسطوره‌های ایران زورخانه می‌تواند دست کم در ایران تاریخی بسیار کهن‌تری داشته باشد.

جایگاه زورخانه پس از اسلام در زنده‌کردن فرهنگ و آیین افتادگی و برادری که از عهد باستان در ایران رواج داشته‌است، اهمیت ویژه دارد.[نیازمند منبع]

در دانشنامه بروک‌هاوس چنین آمده: در مقطع زمانی خاصی در بیش از ۱۲۰۰ سال پیش که صلح نسبی بر ایران حکم فرما بود، جنگجویان ایرانی افزار نبرد از جمله گرز، کمان و سپر را جهت آماده‌سازی بدن برای آینده، تبدیل به افزار ورزشی نموده به ورزش با آنان پرداختند.

آداب ورزش زورخانه‌ای[ویرایش]

ورزش زورخانه‌ای آداب و سنتی خاص دارد. آداب و سننی که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه‌ای دورهٔ باستانی و تاسی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خُلق و خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزش کاران برمی‌انگیزد یا نیرو می‌بخشد. این ویژگی‌های نیکو در قالب شعرها و داستان‌هایی به صورت آهنگین و به همراهی «ضرب زورخانه» که مهم‌ترین ساز این نوع موسیقی است، برای برانگیختن ورزشکاران در هنگام ورزش از سوی «مرشد» خوانده می‌شود. ورزش کاران هماهنگ با موسیقی و نوای مرشد، جست و خیر می‌کنند و حرکات زیبای گروهی یا فردی به نمایش می‌گذارند.

ورزش باستانی در بین ورزشکاران به احترام و ادب معروف است و با اصول زیادی همراه است. به‌طور مثال تمامی حرکات با اجازه از سادات و پیش کسوتان زورخانه که به رخصت گرفتن معروف هست انجام می‌شود. شعار ورزش باستانی پرورش روح و جسم است به‌طوری‌که شیعیان معتقدند که زورخانه مسجد دوم شیعیان است؛ ولی در نسل جدید ورزشکاران این آداب و رسوم کم‌کم از بین رفته‌است و کمتر مذهب در این ورزش دیده می‌شود. یکی دیگر از اصلی‌ترین آداب زورخانه این است که ورزشکاران باید مواردی را از قبیل (فروتنی و از خود گذشتگی-مروت-مردانگی-سفره داری-پاکیزگی-کمک به فقرا و تنگدستان و دیگر صفات شامل پهلوانی) را رعایت کند.

جایگاه رزم در ورزش[ویرایش]

کسانی بر این گمان هسنند که مردان زورخانه در دوران باستان، آیین رزم هم می‌آموختند و می‌گویند ابزار و ورزش باستانی شباهت شگرفی به جنگ‌افزار روزگاران قدیم داشته‌است. با گرز و میل چوبی زورخانه، سپر و تخته بسیار سنگین مشهور به سنگ و کمان و کباده زورخانه که با آن عضله می‌پرورانند. در هر حال فنون رزم و ورزش، دیر زمانی است که هر یک به راه خود رفته‌اند حتی چرخ زدن هم آیین رزم خودش را دارد به‌طوری‌که جوانی که بر بزرگ‌تر خود کنده می‌کشد و از او خواستار است که نخست من می‌چرخم فلسفه آیین رزمی‌اش این است که می‌خواهد بگوید بگذار نخست من شهید بشوم؛ من خواستار جنگ در میدان هستم.

انواع مختلف پرتابها را در میل بازی ‹‹چشمه›› گویند. در میل بازی افتادن میل از دست میل باز را افت گویند.[۳]

گل‌ریزان[ویرایش]

یکی از رسم‌های شیرین و معروف زورخانه گلریزان است که در جشن‌ها و اعیاد و میلادهای چهارده معصوم و در برخی موارد برای قدردانی از زحمات پیشکسوتان گرفته می‌شود و در آخر دو جوان دو طرف لنگی را گرفته و دور می‌خورند و مردم پول در آن لنگ می‌اندازند.

حرکات و آداب در ورزش زورخانه‌ای[ویرایش]

ورود به گود در ورزش زورخانه ای آدابی مخصوص دارد. به این ترتیب که ابتدا ورزشکاران در زورخانه به ترتیب کسوت و در مسابقات با نظر مربی وارد میشوند و به ترتیب مراحل زیر انجام میشود:[۴]

رخصت قبل از ورود به گود

زمین بوسی

ورود به گود

برداشتن تخته شنو

جرگه زدن و کنده زدن ( سلام باستانی )

شنو رفتن

نرمش پشت تخته: معمولا شامل پای پشت تخته(پای جنگلی)، پای چپ و راست، خم گیری، نرمش گردن، نشستن و برخاستن می شوند.

میل گیری: سایه زدن،میل گیر آهسته یا سرمچ، میل گیری شلاقی، شیرین کاری ،میل سنگین

پا زدن: پای جنگلی، پای ضربدری، پای شاطری، پای تبریزی

دعا کردن

كباده زدن

چرخ زدن

سنگ گرفتن: سایه زدن، کنده گرفتن، سجده کردن، بلند كردن سنگ

رتبه‌ها در ورزش زورخانه‌ای[ویرایش]

ورزش زورخانه‌ای هم مانند برخی از ورزش‌ها مثل کاراته و کونگ فو ورزشکاران بر اساس رتبه‌ای که دریافت می‌کنند حرکات را به نوبه خود انجام می‌دهند.

سید بودن و داشتن مقام در مسابقات به کسب کردن رتبه قبل از زمان موعود تأثیر دارد. ورزشکار بعد از کسب کردن رتبه جدیدی امتیازات رتبه قبل نیز برای وی به احتساب می‌آیند. 'چند تن از ورزشکاران زنگی جنوب ایران:حاج علیشاه شیرعلی سام، محمد علی حمایتی، حسین بریری، احمد کیمیایی، شکرالله سیف و برداران شمس کلاهی (حاج حبیب اله- حاج محمود- حاج منصور و عطا اله شمس کلاهی)و در غرب کشور:محمد علی نامداران و استاد علی حسین خسروی پور و مشهدی ابوالقاسم اسماعیلی و حاج فیض الله نوری از کرمانشاه و

جایگاه امروزی[ویرایش]

اگر چه شاید امروز ورزش باستانی دارای رونق کم‌تری باشد اما هنوز هم برای کسانی که در گودهای زورخانه پیر شده‌اند خاطره‌انگیز است. امروزه در تهران ۵۰ زورخانه برقرار است؛ از مهم‌ترین زورخانه‌های پایتخت ایران ورزشگاه شهید فهمیده می‌باشد که میزبان مسابقه‌های کشوری فدراسیون پهلوانی و زورخانه‌ای ایران است و به ثبت ملی درآمده‌است. این باشگاه در شمال پارک شهر، خیابان شهید فیاض‌بخش تهران قرار دارد.

ورزش زورخانه‌ای امروزی با ورزش چند سال اخیر تفاوت بسیاری از نظر ظاهری و نوع ورزش کرده‌است.

به‌طور مثال استفاده از لنگ در ورزش باستانی از سوی فدراسیون این ورزش ممنوع شده‌است. اما در شهرهایی مانند کرمانشاه و اراک (در زورخانه متقین) هنوز از لنگ استفاده می‌شود.

امروزه مسابقات ورزش باستانی به صورت تیمی در یکی از شهرهای ایران صورت می‌گیرد که در آن هر تیم شامل ده نفر می‌باشد(۱مرشد-۸ورزشکار-۱میاندار) که ورزش را با پیچیدگی بسیار زیادی نسبت به ورزش سادهٔ زورخانه انجام می‌دهند.

بازشناسی فرهنگی هنری ورزش زورخانه‌ای[ویرایش]

بنیاد فردوسی پس از بستن تفاهم‌نامه همکاری‌های فرهنگی و اجرایی با فدراسیون پهلوانی و زورخانه‌ای ایران[۵] توانسته‌است، فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای را در ایران و جهان به گونه فرهنگی هنری معرفی نماید.

مهم‌ترین دستاوردهای بازشناسی فرهنگی هنری ورزش زورخانه‌ای از سوی بنیاد فردوسی عبارت‌اند از:

به همین منظور بنیاد فردوسی به عنوان برترین سازمان مردم‌نهاد ایران در زمینهٔ ترویج فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای[۱۳] معرفی شده‌است.

بازوبند پهلوانی ایران‌زمین[ویرایش]

در سده‌های پیشین برای شناختن «دارنده بازوبند پهلوانی ایران» رقابت‌های کشتی پهلوانی برگزار شد. اگر چه این رقابت‌ها ریشه‌های باستانی دارد، چارچوب نوین آن از سال ۱۳۲۳ (۱۹۴۴) برگزار شده‌است.[۱۴] برنده این رقابت‌ها پهلوان نامیده می‌شود و دارنده بازوبند پهلوانی می‌شود.[۱۵]

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

منبع مطلب : fa.wikipedia.org

مدیر محترم سایت fa.wikipedia.org لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

تاریخچه ورزش باستانی ایران

تاریخچه ورزش باستانی ایران

تاریخچه ورزش باستانی ایران
ورزش باستانی ایران كه آن را به نام ورزش زورخانه‌ای هم می‌شناسیم، علاوه بر این‌كه فعالیتی جهت نیرومندسازی عضلات و آمادگی جسمانی است، به مثابه فعالیتی روحی و معنوی نیز قلمداد می‌شود و از تقدس قابل توجهی برخوردار است.

ورزش باستانی-ورزش مقدس ایرانیانارتباط میان تعلیم جسمانی همراه با تزكیه نفس را در گفته‌های زیر می‌یابیم: گزنفون می‌نویسد: «ایرانیان اقسام دانستنی‌های ورزشی را فرا می‌گرفتند و چون تمام این مراحل را می‌گذراندند به خصال پهلوانی متمایز می‌گشتند و آنان را گُردَک یعنی جوان گُرد می‌نامیدند....»

ورزش باستانی زورخانه ای، برای ورزشکاران باستانی تنها وسیله ای برای دست یافتن به اندامی مناسب و سلامتی نیست، بلکه وسیله ای برای ارتباط معنوی با خداست.

زورخانه، که مکان ورزشی باستانی مقدس ایرانیان و جایگاه زور و قدرت است، عنوان محلی تاریخی است که در آن کشتی گیران ایرانی تحت تعلیم و تعلم قرار می گیرند. این ورزش در نگاه اول شبیه حرکات نامتعارف بدن سازی و آئروبیک به نظر می رسد. اما حرکات باستانی کاران، ترکیبی از حرکات چرخشی دراویش همراه با ضربات آهنگین و وزنه های چوبی سنگینی است که آن را در داخل گود چرخانده و به هوا پرتاب می کنند.

در یکی از زورخانه های شمال تهران با ورزشکاری برخورد کردم که می گفت این ورزش برای ما بسیار مقدس است. او که شلوار گلدوزی شده ی سنتی را به تن داشت می گفت که این ورزش ما را هر چه بیشتر به خدا نزدیک می کند. او می گفت: برای این که بتوانی وارد گود هشت گوشه ی زورخانه که درست در نقطه ی مرکزی زورخانه واقع شده بشوی باید یک سری مراسم مشترک را به اتفاق دیگر ورزشکاران انجام دهی.

به اعتقاد او این ورزش باستانی و این زورخانه است که نیروی کشتی گیران ایرانی و رشته کشتی را تامین میکند و در واقع کشتی ایران هر چه دارد از همین ورزش زورخانه ای است. با وجودی که رشته ی ورزشی کشتی، یکی از ورزشهایی است که از جایگاه بین المللی برخوردار است اما در مقایسه با ورزش باستانی رشته ای خسته کننده و کسل کننده است.

ورزش و انجام حرکات پهلوانی جز فعالیتهای اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده‌است. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکارانی قائل می‌شد که برای قدرت بدنی و شجاعت روحی که دراختیار داشتند، شکرگزار بوده‌اند.بر پایه تاریخ، زورخانه در حدود هفتصد سال پیش (قرن 7خورشیدی) بوسیله محمود معروف به پوریای ولی که ظاهراً از مردم خوارزم بوده و گویا در سال772ه.ق. درگذشته‌است به صورت امروزی بازسازماندهی شد. با این حال بر پایه رفتار و منش تاریخی و اسطوره‌های ایران زورخانه می‌تواند حداقل در ایران تاریخی بسیار کهن‌تر داشته باشد.

پیدایش زورخانه بر می گردد به زمانهای خیلی قدیم که جنگهای تن به تن انجام می شد و تعلیم فنون جنگی در آن عصر به سبک و شیوه مخصوص انجام می گرفت زیرا عملیات جنگی آن روز عبارت بود از اسب سواری ، چوگان بازی، تیر اندازی و کشتی و... که تعلیمات آن برای هر مملکتی ضروری بود.

در ورزش باستانی، اداوات كاربردی، الهام گرفته شده از ادوات جنگی است، مثلاً «میل» صورت تغییر یافته گرز است، «كباده» همان «كمان» است، «سنگ زورخانه» همان «سپر» است و «طبل زورخانه» یادآور طبل جنگی یا همان كوس است و گود زورخونه محلی برای پرورش تن و روح اما در این میان خواندن اشعار هم حكم همان رجزخوانی میادین جنگی را به خوبی ایفا كرده است با این تفاوت كه در اشعار رجزخوانی هدف ترساندن حریف و غلبه بر او بوده، اما در اشعار زورخانه ها هدف القای توان و نیرو به ورزش كاران است كه در این میان اشعار مورد نظر را با چاشنی پند و اندرز در مسیر غلبه بر نفس در نظر گرفتند.

مرشد در زورخانه حكم صوفی یا عارفی را دارد كه با خواندن اشعاری حماسی هدفش القای توان و نیروی ورزش است.

پیدایش زورخانه:پیدایش زورخانه بر می گردد به زمانهای خیلی قدیم که جنگهای تن به تن انجام می شد و تعلیم فنون جنگی در آن عصر به سبک و شیوه مخصوص انجام می گرفت زیرا عملیات جنگی آن روز عبارت بود از اسب سواری ، چوگان بازی، تیر اندازی و کشتی و... که تعلیمات آن برای هر مملکتی ضروری بود.

ساختمان زورخانهزورخانه جایی است كه مردان در آن ورزش می كنند و بیشتر در كوچه پس كوچه های شهر ساخته شد است. بام آن به شكل گنبد و كف آن گودتر از كف كوچه است . در آن كوتاه و یك لختی است و هر كه به خواهد از آن بگذرد و داخل زورخانه بشود باید خم شود . می گویند در زورخانه را از این رو كوتاه می گیرند كه ورزشكاران و كسانی كه برای تماشا به آنجا می روند به احترام ورزش و ورزشكاران و آن مكان خم شوند. این در به یك راهروی باریك با سقف كوتاه باز می شود و آن راهرو به «سردم زورخانه» می رود.

درمیان زورخانه گودالی هشت پهلو و گاهی شش پهلو به درازی 5 یا 4 متر و پهنای 4 متر و ژرفای 3 چارك تا یك متر كنده شده كه «گود» نامیده می شود. در كف گود چند لایه بوته و خاشاك گذاشته و روی آن بوته و خاشاك خاك رس ریخته و هموار كرده اند. بوته و خاشاك را برای نرمی كف گود می ریزند و هر روز روی این كف را پیش از آن كه ورزش آغاز شود با آب «گل نم» می زنند تا از آن گرد برنخیزد.

سراسر دیواره گود ساروج اندود شده است و لبه آن به جای هزاره آجری با چوب پوشانده شده است تا اگر ورزشكاران هنگام ورزش به لب گود بخورند تنشان زخمی نشود. در بالا و دور گود غرفه‌هایی ساخته شده كه جای نشستن تماشاچیان و گذاشتن جامه ورزشكاران و لنگ بستن تنكه پوشیدن آنان است . یكی دو غرفه از این غرفه‌ها نیز جایگاه افزارهای ورزشی است .

سَر دمسر دم زورخانه در یكی از غرفه های چسبیده به راهروی زورخانه درست شده است و آن صفه ای است نیم گرد كه كف اش از كف زورخانه یك متر تا یك و نیم متر بلندتر است. در جلوی «سر دم» چوب بستی است كه به آن زنگ و پوست پلنگ و زره و سپر و پر قو آویخته است. بر روی سكو زیر چوب بست اجاقی كنده شده كه در آن آتش میریزند و هرگاه اجاق نداشته باشند منقلی زیر چوب بست می گذارند و مرشد تنبك خود را با آتش اجاق یا منقل گرم می كند تا صدای آن رساتر درآید.

منبع : tebyan.net

منبع مطلب : www.beytoote.com

مدیر محترم سایت www.beytoote.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

ورزش‌ های زورخانه‌ای و آئین‌های پهلوانی

ورزش‌ های باستانی یا زورخانه‌ای از قدیمی‌ترین مظاهر فرهنگ باستانی ایران به شمار می‌رود. ورزش‌ های باستانی به مجموعه‌ای از حرکات فیزیکی برای پرورش جسم و آموزه‌های معنوی برای ارتقای روح گفته می‌شود که با اصول اخلاقی در هم آمیخته و از افراد معمولی، پهلوان می‌سازد. آئین پهلوانی و ورزش‌ های باستانی یا زورخانه‌ای توسط یونسکو به نام ایران به ثبت جهانی درآمده است.

پیشینه

از هزاران سال پیش تا کنون، پهلوانان از ارزشمد‌ترین طبقات اجتماعی در ایران به شمار می‌رفته‌اند. پهلوانان بعد از موبدان قرار می‌گرفتند و نزد عموم مردم محبوبیت داشتند. از آنجایی که جنگ‌آوری و رزم یکی از ارزش‌های دنیای باستان به شمار می‌آمد، پهلوانان به انواع فنون رزم مسلط بودند. کم‌کم فنون رزمی در ورزش‌های آئینی در هم آمیخت و حالتی نمایشی پیدا کرد. افزوده شدن اصول اخلاقی به مجموعه این فنون نمایشی و رزمی سبب شد سبکی جدید به وجود بیاید که امروزه به مجموعه آن، آئین‌های پهلوانی یا ورزش‌ های باستانی می‌گویند. یک پهلوان نه تنها جنگاوری ماهر و ورزشکاری قوی بنیه است، بلکه به مهارت‌های ارتقای سطح معنوی روح نیز مسلط است. همچنین پهلوان باید به ویژگی‌های اخلاقی از جمله جوانمردی، مهمان‌نوازی، دستگیری از ضعفا، کمک به فقرا، فروتنی و گشاده‌رویی مجهز باشد.

آشنایی با اصطلاحات زورخانه

به محلی که ورزشکاران گرد هم می‌آیند و به تمرین و اجرای آئین‌های پهلوانی و ورزش‌ های باستانی می‌پردازند زورخانه می‌گویند. زورخانه ساختمان ویژه‌ای دارد. سقف زورخانه بلند و به صورت گنبدی است. زیر گنبد، محوطه‌ای چند ضلعی قرار دارد که محل اصلی تمرین و اجرای مراسم زورخانه‌ای به شمار می‌رود. این محل چند ضلعی (عموما 6 ضلعی) چندمتر پایین‌تر از سطح زمین است و به همین دلیل نامش را گود گذاشته‌اند.

زورخانه‌ها دری کوتاه دارند و علت آن را باید در فلسفه تواضع و فروتنی جست و جو کرد. درِکوتاه سبب می‌شود که تازه واردین به زورخانه با قامتی خمیده که نشان از ادب و تواضع است، پا درون این مکان بگذارند. زورخانه‌ها فقط مکانی برای اجرای ورزش‌ های باستانی نیستند، بلکه به دلیل آموزه‌های معنوی که برای ورزشکاران خود دارند، به مکانی مقدس تبدیل شده‌اند که حرمت زیادی دارند. ساختمان زورخانه نزدیکی حیرت‌انگیزی با الگو‌های معابد میترایی و مهراوه‌ها دارد.

زورخانه‌ها قوانین و ادبیات مخصوص به خود دارند. هنگام حضور در زورخانه باید به سلسله مراتب پهلوانی، سن و سال و همچنین اصل و نسب دینی توجه کرد. سادات- یعنی افرادی که نسلشان به پیغمبر اسلام می‌رسد- در زورخانه ارج و قرب بالایی دارند. پهلوانان مسن و کهنه‌کار که در اصطلاح به آنها پهلوان زنگی می‌گویند، نیز حرمت ویژه‌ای در زورخانه دارند.

هر زورخانه یک مرشد و یک میان‌دار دارد. مرشد در گذشته به کسی گفته می‌شد که مسئولیت تربیت افراد را به عهده داشت و پهلوانان زیر نظر او و با به کارگیری آموزه‌هایش به مقام پهلوانی می‌رسیدند. همه چیز در زورخانه زیر نظر مرشد و با صلاحدید او انجام می‌شود. امروزه به فردی که صدای خوشی دارد و با نوایی دلنشین در زورخانه اشعار پهلوانی می‌خواند مرشد می‌گویند.

به جایگاهی که مرشد در آن می‌نشیند و به وظایفش می‌پردازد، سَردَم می‌گویند. سردم مکانی منزه و قابل احترام است. مرشد با ریتم خوانش اشعار و همچنین ضرب گرفتن روی تنبک، به مراسم آئینی پهلوانان نظم می‌دهد. همچنین زنگ معروفی در جایگاه مرشد نصب شده که وی در مواقع خاص آن را به صدا در می‌آورد. یکی از موارد به صدا درآوردن زنگ، هنگام ورود و خروج پهلوانان بلندمرتبه به زورخانه است که مرشد همراه با خواندن شعرهای مخصوص و ضرب گرفتن، زنگ را نیز به نشانه ادای احترام به صدا در می‌آورد.

میاندار نیز به ورزشکار پیش‌کسوت و متبحری گفته می‌شود که در میانه گود ایستاده و ضمن هماهنگی با مرشد، تمرینات ورزشکاران را به آن‌ها می‌دهد و خودش نیز در وسط گود به اجرای حرکات می‌پردازد. میان‌دار را می‌توان مدیر اجرایی یک ورزش باستانی به شمار آورد. مرشد نیز در نقش فرمانده ایفای نقش می‌کند.

سلسله مراتب در زورخانه

پهلوانی مقامی نیست که یک شبه به دست آید. برای رسیدن به این مقام سال‌ها ورزش و تمرین و پرهیزگاری لازم است. در زورخانه متناسب با سن افراد و مدتی که از حضورشان در صحنه ورزش‌ های باستانی می‌گذرد، سلسله مراتبی وجود دارد. مرشد مسئول اجرای تشریفات مربوط به این سلسله مراتب به شمار می‌رود.

اگر فردی که وارد زورخانه می‌شود تازه کار و یا غیر ورزشکار باشد، مرشد فقط می گوید خوش آمدی.
 اگر تازه‌وارد، سابقه دار باشد، مرشد پس از گفتن خوش آمدی از حضار طلب می کند که برای ورود او صلوات بفرستند. اگر تازه‌ وارد، پیش‌کسوت باشد، مرشد می گوید صفای قدمت. سپس از حضار می‌خواهد برای او صلوات بفرستند و بعد به افتخار پیش‌کسوت ضرب می‌گیرد. اگر تازه‌وارد پهلوان باشد، مرشد افزون‌بر ادای تشریفات مربوط به درجه پیش‌کسوت، زنگ را نیز به احترام او به صدا در می‌آورد.

افراد با گذشت تعداد سال‌هایی که در زورخانه ورزش می‌کنند، به درجاتی می رسند.

رتبه یک:بعد از یک سال ورزش کردن در زورخانه، هنگامی که ورزشکار چرخ می‌زند، مرشد برای او منکری می‌فرستد.(بر منکر علی لعنت و دیگران می‌گویند بیش‌باد)

رتبه دو: بعد از سه سال ورزش کردن، هنگامی که ورزشکار در حال چرخ زدن است، مرشد برای او صلوات می‌فرستد.

رتبه سه: بعد از شش سال ورزش کردن و داشتن حداقل هجده سال سن هنگامی که ورزشکار در حال بالا یا پایین آمدن از گود است، مرشد برایش صلوات می‌فرستد.

رتبه چهار: بعد از دوازده سال ورزش کردن و داشتن حداقل بیست‌و‌دو سال سن، هنگامی که ورزشکار در حال داخل یا خارج شدن از زورخانه است، مرشد برای او صلوات می‌فرستد.

رتبه پنجم: بعد از پانزده سال ورزش کردن و داشتن حداقل بیست‌وپنج سال سن، هنگامی که ورزشکار در حال بالا یا پایین آمدن از گود است، مرشد برای او ضرب می‌نوازد.

رتبه ششم: بعد از هجده سال ورزش کردن و داشتن حداقل بیست‌و‌هشت سال سن، هنگامی که ورزشکاردر حال داخل یا خارج شدن از زورخانه است، مرشد برای او ضرب می‌نوازد.

رتبه هفتم: بعد از بیست‌وچهار سال ورزش کردن و داشتن حداقل سی‌و‌دو سال سن، هنگامی که ورزشکار در حال چرخ خوردن است، مرشد برای او زنگ می‌زند.

رتبه هشتم: بعد از سی و دو سال ورزش کردن و داشتن حداقل چهل‌و‌دو سال سن، هنگامی که ورزشکار در حال بالا یا پایین آمدن از گود است، مرشد برای او زنگ می‌زند.

رتبه نهم: بعد از چهل‌وپنج سال ورزش کردن و داشتن حداقل شصت‌و‌پنج سال سن، هنگامی که ورزشکار در حال وارد شدن یا خارج شدن از زورخانه است، مرشد برای او زنگ می‌زند. به این ورزشکاران پهلوانان زنگی می‌گویند و تعدادشان در ایران بسیار کم است.

تجهیزات مخصوص زورخانه

در زورخانه با ابزار و ادوات ویژه‌ای ورزش می‌کنند. نخستین رکن، استفاده از پوشاک مخصوص است. در گذشته ورزشکاران با لنگی که به کمر خودشان می‌بستند در زورخانه حاضر می‌شدند و ورزش می‌کردند. امروزه استفاده از لنگ ممنوع شده و به جای آن ورزشکاران موظف هستند از شلوار مخصوصی به نام نَطعی استفاده کنند. نطعی شلوارکی تا زیر زانو است که دور کمر و پایین آن چرمی است و رویش نقش بته جقه گلدوزی کرده‌اند.

میل نام یکی از وسایلی است که در زورخانه با آن ورزش می‌کنند. میل، دمبلی مخصوص و چوبی است که در وزن‌های مختلف ساخته شده و باستانی‌کاران با استفاده از آن به تقویت عضلات بازو و سرشانه می‌پردازند. کَباده نام ابزاری کمان مانند است که برای تقویت عضلات بالاتنه به کار می‌رود. همچنین سنگ و تنخته شنا نیز از دیگر ابزاری است که ورزشکاران با آن به تقوی عضلات سینه می پردازند. پا زدن، چرخ زدن و شنا رفتن از دیگر حرکاتی است که گرچه در زورخانه انجام می‌شود، اما نیاز به ابزار ویژه‌ای ندارد. پا زدن و شنا رفتن انواع مختلفی دارد و مرشد برای هر کدام از آن‌ها اشعار مخصوصی می‌خواند و با ریتم خاصی ضرب می‌گیرد. در زورخانه همچنین کشتی پهلوانی نیز به اجرا درمی‌آید.

قوانین زورخانه

زورخانه مکانی آئینی و مقدس است. به ویژه که بعد از اسلام، ارزش های مذهبی نیز وارد زورخانه‌ها شد و مراسم پهلوانی رنگ و بوی دینی به خود گرفت. از این رو قوانین ویژه‌ای بر زورخانه‌ها حاک است که جزئی از ادبیات شفاهی آئین پهلوانی به شمار می‌رود. هر کسی که وارد زورخانه می‌شود باید به قوانین آن احترام بگذارد.

1- پیش کسوت‌ها و سالمند‌ها نسبت به دیگران حق تقدم دارند.

2- صاحب عنوان‌ترین میهمان، در بهترین مکان در سکوهاى اطراف گود می‌نشیند.

3- مرشد وظیفه دارد تشریفات لازم را برای پیش‌کسوتان و پهلوانان و ورزشکاران به اجرا درآورد.

4- خادم زورخانه وظیفه دارد به محض نشستن ورزش‌کار نزد او شتافته، حوله چند تا شده و تمیزی را به نشانه دعوت به ورزش درکنارش قرار دهد.

5- اگر ورزش‌کاری خواست انفرادی ورزش کند باید از بزرگ‌تر حاضر و یا مرشد اجازه بگیرد و بگوید رخصت. اگر پهلوان حاضر در زورخانه یا مرشد در جواب بگوید فرصت یا خدا بده فتح و نصرت، به معنی موافقت با درخواست ورزشکار است و او می‌تواند به ورزش انفرادی بپردازد.

5- ورزشکار به محض ورود به گود مقدس، باید خم شود و انگشتان دست راست خود را به احترام ساحت مقدس زورخانه به  زمین بزند و بردارد و آن را روی لب‌ها بگذارد و ببوسد. این کار نوعی ادای احترام به پوریای ولی، بزرگترین پهلوان نامدار ایرانی و همچنین اظهار فروتی به شمار می‌آید.

6- میان‌دار پیش از آنکه در وسط گود حاضر شود، باید از بزرگ‌ترین شخص حاضر در زورخانه، یا مرشد و یا حضار رخصت بطلبد. سپس به تک‌تک ورزشکاران سابقه‌دار تعارف کند و از آن‌ها برای میان‌داری دعوت به عمل آورد.

7- همه باید از میان‌دار و پهلوان حاضر، حرف شنوی داشته باشند و از دستورهای او پیروی کنند.

8- چنانچه ورزشکاری از دستورات میان‌دار پیروی نکند و یا در گود ساکت و بی‌حرکت بایستد، رفتارش به نشانه بی‌احترامی به میان‌دار و جمع تعبیر می‌شود.

9- هنگام ورزش دسته‌جمعی، کسی حق خارج شدن از گود را ندارد، مگر اینکه میان‌دار اجازه داده باشد.

10- هنگامی که میاندار مشعول دعا کردن است، کسی حق صحبت کردن و یا خارج شدن از گود را ندارد. این رفتار توهین به میان‌دار، مرشد و ساحت مقدس زورخانه تعبیر می‌شود.

11- ورزشکاران باید از روبه‌روی مرشد وارد گود و از کنار سردم از آن خارج شوند.

12- مانند آداب مخصوص به میز غذا در خانواده سلطنتی، هر قسمت از گود نیز مرتبه‌ای دارد و هر کس باید در جایگاه مخصوص به خود بایستد.

13- میان‌دار در گود باید روبه‌روی مرشد بایستد تا ضمن ادای احترام به او، بتواند از طریق ارتباط چشمی با او هماهنگ باشد.

14- ورزش کردن در گود با لباس عادی توهین‌آمیز تلقی می‌شود و طبق قوانین فدراسیون ورزش‌ پهلوانی و زورخانه‌ای ممنوع است.

15- شوخی نابه‌جا، لودگی، قهقهه، ناسز اگویی، غیبت، تهمت، استفاده از هر نوع دخانیات و مواد مخدر صنعتی و سنتی و نوشیدن الکل در زورخانه‌ها ممنوع است و برخلاف اصول اخلاقی پهلوانی به شمار می‌رود.

16- داشتن طهارت یکی از الزامات پیش از ورود به زورخانه و به ویژه گود به شمار می‌آید. ورزشکاران ضمن داشتن طهارت، با وضو وارد گود می‌شوند.

17- برداشتن تخته شنا و میل و برگرداندن آن‌ها برجای خویش به ترتیب از بزرگ‌ترین ورزشکار شروع می‌شود و به کوچک‌ترین پایان می‌گیرد. این قانون درباره استفاده از کباده معکوس است. کباده مثل چرخ از کوچک‌تر به بزرگ‌تر می‌رسد.

18- هنگام میل زدن، کوچک‌تر نباید پیشی بگیرد و قبل از بزرگ‌تر میل را از زمین بلند کند. در این مورد حق تقدم با سادات است. پس از سادات، سابقه‌دارترین پیش‌کسوت حاضر حق دارد که پیش از همه میل را از زمین بردارد.

19- چرخیدن از تازه‌کارترین افراد شروع می‌شود و در پایان با سادات پایان می‌گیرد.

20- ورزشکار مبتدی باید هنگام چرخیدن در ضلع پایین گود سه‌پا بزند.

21- ورزشکار پیش‌کسوت باید از دو ضلع پایین به ضلع‌های شرق و غرب گود سه‌پا بزند.

22- پهلوان پیش‌کسوت سه‌پا را از زیر سَردَم که بالاتر‌ین جای گود است ورزش را شروع می‌کند.

23- وقتی پیش‌کسوت چرخیدن را شروع می‌کند، مرشد باید از حضار طلب صلوات کند. اگر کسی که شروع به چرخیدن کرده پهلوان باشد، مرشد ضمن طلب صلوات باید زنک را نیز به صدا درآورد.

24- مرشد باید وررزشکاران را هنگام میل‌زدن یا چرخیدن تشویق کند. بعد از مرشدف این وظیفه به بزرگ‌ترین پیش‌کسوت حاضر و یا میان‌دار می‌رسد.

25- اگر ورزشکاری غریب وارد زورخانه شود، لازم است نهایت مهمان‌نوازی و جوانمردی را در حق او انجام دهند. مرشد در این مواقع باید میان‌داری را به ورزشکار غریبه بسپارد. در صورتی که ورزشکار غریبه این وظیفه را نپذیرد، بهترین جا در گود را به او تعارف می‌کنند.

26- اگر پیش‌کسوت از روی فروتنی بخواهد از حق خود چشم‌پوشی کند، وظیفه حاضرین این است که در موضوع دخالت کنند و با خوش‌رویی مانع شوند.

27- کباده زدن نیز مانند چرخیدن از خردسال‌های گود شروع می‌شود. بعد از خردسالان نوبت به پیش‌کسوت‌ها و سپس سادات می‌شود.

28- ورزشکار وظیفه دارد پیش و پس از کباده کشیدن آن را ببوسد و به افراد بالاتر از خود تقدیم کند.

 29- در هنگام کباده کشیدن یک ورزشکار، دیگران حق چرخیدن، پازدن و شیرین‌کاری ندارند.

30- هنگامی که پهلوان و یا پیش‌کسوتی پای جنگلی می‌زند و یا کباده می‌کشد، مرشد باید ضمن ضرب گرفتن هر یک از حرکات او، از یک به بالا بشمارد. شمارش دفعات و تعداد حرکات چه در پای جنگلی و چه در کباده بالاترین حد احترام است.

31- مرشد باید به هر بهانه اشعار و رباعی‌های مناسب برای تنبیه، آموزش و یا ارشاد ورزشکاران با صدایی خوش و به همراهی ضرب بخواند. این موضوع به نقش تربیتی زورخانه‌ها مربوط می‌شود.

32- چنانچه نوچه‌ای تازه‌کار بخواهد با پهلوانی کهنه‌کار کشتی بگیرد، به نشانه قبول داشتن حریف به استادی باید زانوی خود را به زمین بزند و بازوی پهلوان را ببوسد.

 33- میان‌دار مسئول اعلام کردن پایان ورزش پس از کسب تکلیف از بزرگتران حاضر در زورخانه است.

34- مشت‌مال‌چی (خادم زورخانه) وظیفه دارد هنگامی که ورزشکاران بدن‌هایشان را گرم کرده‌اند و در انتظار نوبت برای کباده‌‌کشیدن و یا میل‌زدن هستند، به شانه هر یک حوله یا پارچه مناسبی بیاندازد تا آن‌ها سرما نخورند.

35- ورزشکاران  و پهلوانان باید همدیگر را دوست بدارند و اگر رقیبشان مغلوب شد، خارج از گود زورخانه با اون با احترام رفتار کرده و مانع از تحقیر او شوند.

گلریزان چیست؟

یکی از رسوم رایج در زورخانه‌ها گلریزان است. گلریزان گویای جایگاه اقتصادی زورخانه‌ها در فرهنگ باستانی ایران به شمار می‌رود. گلریزان یعنی اهدای وجوه نقد توسط اهالی زورخانه برای مقاصد خیرخواهانه و عام‌المنفعه. افتتاح یا مرمت یک زورخانه، کمک به نیازمندان، کمک به آسیب دیدگان حوادث طبیعی، کمک به ازدواج زوج‌های جوان که مشکلات مالی دارند، احترام به پهلوانی که از شهر دیگری آمده، کشتی گرفتن دو پهلوان، آشتی دادن دو پیش‌کسوت که میانشان شکرآب شده و .... از جمله دلایلی هسند که در پی آن در زورخانه گلریزان اجرا می‌شود. در گلریزان، مرشد پس از شعرخوانی و ضرب زدن و ذکر گفتن، از حاضرین می‌خواهد هرآنچه در توان دارند گلریزان کنند. دو نوچه دو طرف لنگی را در دست می‌گیرند و میان حاضران می‌چرخند. هر کس به اندازه توان مالی که دارد، پول در لنگ می‌اندازد. به مجموعه این مراسم گلریزان می‌گویند.

پوریای ولی کیست؟

نام زورخانه با نام پوریای ولی درهم آمیخته است. پوریای ولی یکی از نام‌آورترین و قدیمی‌ترین پهلوانان ایرانی به شمار می‌رود که زندگی‌اش با افسانه‌ها درهم آمیخته شده. آنچه مسلم است اینکه او پهلوانی نامدار و عارفی با فضیلت بود که صوفی‌گری می‌دانست و در جوانمردی بی‌نظیر بود. شغلش پوستین‌دوزی بود و آرامگاهش در خوی قرار دارد. در عصر حاضر نیز جهان‌پهلوان غلامرضا تختی از بزرگ‌ترین پهلوانان جوانمرد ایران به شمار می‌آید.

زورخانه‌های تهران

پیشنهاد می‌کنیم خواندن این صفحات را از دست ندهید:جشنواره کشتی های محلی | ورزش های عشایری

منبع مطلب : destription.com

مدیر محترم سایت destription.com لطفا اعلامیه سیاه بالای سایت را مطالعه کنید.

جواب کاربران در نظرات پایین سایت

مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.